Ο Γεώργιος Ν. Βαρνακιώτης και η Απελευθέρωση του Αγρινίου (11 Ιουνίου 1821).
Ο Γεώργιος Βαρνακιώτης, οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821,καταγόταν από παλιά οικογένεια αρματολών…..
Ήταν εγγονός του αρματολού Γιάννου Βαρνακιώτη,που μετά τηναποτυχία της επανάστασης του Ορλώφ είχε καταφύγει στη Ρωσία, και γιος του Νικολού Βαρνακιώτη. Το επώνυμό του ήταν αρχικά Νικολού, από το πατρώνυμο. Υπέγραφε ως Γεωργάκης Νικολού. Το επώνυμο Βαρνακιώτης οφείλεται στον τόπο γέννησής του. Γεννήθηκε στο Βάρνακα Ξηρομέρου το 1780. Πέθανε στο Μεσολόγγι το 1842.
Το 1800 ο Γεώργιος Βαρνακιώτης διαδέχτηκε τον πατέρα τουστο αρματολίκι του Ξηρομέρου σε ηλικία 20 χρονών. Στις 25 Μαΐου 1821, από το Ξηρόμερο απηύθυνε Επαναστατική Προκήρυξη, με την οποία καλούσε κυρίως τους προεστούς, αλλά και όλους τους κατοίκους του Ξηρομέρου να αγωνιστούν για την ελευθερία. Το περιεχόμενο της προκήρυξης αυτής αποκαλύπτει την αισιοδοξία του αρματολού της Δυτικής Ρούμελης και την επιρροή που ασκούσε στους πληθυσμούς της περιοχής.
Λίγες ημέρεςαργότερα ο Βαρνακιώτης με αξιόλογη δύναμη Ξηρομεριτών
πήρε μέρος στην πολιορκία της σημαντικότερης πόλης της περιοχής,
του Βραχωριού (Αγρινίου), την οποία με άλλους οπλαρχηγούς
κατέλαβε και απελευθέρωσε (11 Ιουνίου1821).
Το Βραχώρι ήταν το προπύργιο των Τούρκων στη Δυτική Ελλάδα. Οι Οπλαρχηγοί αποφάσισαν να επιτεθούν κατά της πόλης στις 28 Μαΐου, την ημέρα που οι Μωαμεθανοί γιόρταζαν το Ραμαζάνι. Στις 27 Μαΐου, ο Μακρής και ο Ραζηκότσικας με 700 άνδρες έπιασαν τα «Γεφύρια του Αλάμπεη», που ήταν στον δρόμο μεταξύ Βραχωρίου και Μεσολογγίου. Την ίδια ημερομηνία, οι Επαναστατικές δυνάμεις της Αιτωλοακαρνανίας κατέλαβαν θέσεις γύρω από το Βραχώρι για να το πολιορκήσουν. Το βράδυ της 28ης Μαΐου 1821 ο πολιορκητικός κλοιός είχε ολοκληρωθεί και τα χαράματα της ίδιας νύχτας άρχισε γενική επίθεση απ’ όλες τις μεριές, πρώτα προς τις απόκεντρες συνοικίες της πόλης. Οι Τούρκοι αν και γιόρταζαν το Ραμαζάνι εκείνη την ημέρα, ήταν σε επιφυλακή. Όταν άκουσαν τους πυροβολισμούς των Ελλήνων έσπευσαν στα ενδότερα της πόλης και οχυρώθηκαν στα κεντρικά σπίτια, απ’ όπου άρχισαν να αμύνονται με γενναιότητα.
Οι επιθέσεις των Ελλήνων πολιορκητών επαναλήφθηκαν ορμητικότερες. Στις 30 Μαΐου ήρθαν νέες ενισχύσεις με τον Γιώτη Βαρνακιώτη, αδερφό του Γεωργίου. Στις 3 Ιουνίου κατέφθασε και ο ίδιος ο Γεώργιος Βαρνακιώτης με πολλούς Ξηρομερίτες, που ανέβασαν τον συνολικό αριθμό των Ελλήνων στις 4.000.
Ο Γ. Βαρνακιώτης νωρίτερα ήταν στο Μακρυνόρος, προκειμένου να εμποδίσει τη σχεδιαζόμενη κάθοδο των Τούρκων από την Άρτα. Η άφιξη των Ξηρομεριτών ενίσχυσε τη θέση των Ελλήνων πολιορκητών. Οι πολιορκούμενοι Τουρκαλβανοί βρίσκονταν σε δύσκολη θέση: Τα τρόφιμα και τα πολεμοφόδιά τους άρχισαν να σπανίζουν. Πολλές αποθήκες τους είχαν περιέλθει στην κατοχή των Ελλήνων.
Ο Νούρκα Σέρβανης, ο Τουρκαλβανός δερβέναγας, αποφάσισε να έρθει σε μυστική συμφωνία με τους Έλληνες, και γι’ αυτό το σκοπό εκμεταλλεύτηκε τη φιλία του με το Βλαχόπουλο. Συμφωνήθηκε, 5 Ιουνίου, να εξασφαλίσουν την αναχώρηση του ίδιου και των Αλβανών στρατιωτών και τους επιτραπεί να πάρουν τα ατομικά τους είδη. Η αποχώρηση του Νούρκα Σέρβανη με την ένοπλη αλβανική φρουρά του υπήρξε σωτήρια για την έκβαση της πολιορκίας.
Οι πολιορκημένοι Τούρκοι δεν περίμεναν πλέον καμία βοήθεια και δεν είχαν άλλη διέξοδο. Ήρθαν σε συμφωνία με τους Έλληνες να παραδοθούν, υπό τον όρο να γίνει σεβαστή η ζωή και η τιμή τους. Η συμφωνία τηρήθηκε: οι απομονωμένοι στο Βραχώρι Τούρκοι, με τον δερβέναγα Ταχήρ Παπούλια, υπέγραψαν συμφωνία με το Γεώργιο Βαρνακιώτη, που υποχρέωνε τους Τούρκους να παραδώσουν τα όπλα και να πάνε με ασφάλεια όπου θέλουν. Έτσι, στις 11 Ιουνίου 1821, ελευθερώθηκε το Βραχώρι (Αγρίνιο).
Η λαϊκή μούσα τραγούδησε την Απελευθέρωση του Βραχωριού και τους συντελεστές της με το εξής τραγούδι:
1 Tρία πουλάκια κάθονται ψηλά στον Παλιοπύργο
2 Τόνα τηράει τ’ Απόκουρο και τ’ άλλο τα γεφύρια
3 Το τρίτο το καλύτερο μοιρολογάει και λέει:
4 «Μας ήρθε άνοιξη πικρή, το ραμαζάνι μαύρο.
5 Μας εγελάσαν οι Ρωμηοί Χρίστος και Μεγαπάνος
6 Κι εφέρανε την κλεφτουριά από τα βιλαέτια».
7 Ο Θοδωράκης φώναξε απ’ τον πλάτανο στη βρύση:
8 «Βάλτε φωτιά στ’ Αλάμπεη στην έρημή του Κούλια».
9 Κι Αλάμπεης σαν τ’ άκουσε πολύ του κακοφάνη
10 Το άτι του εγύρευε στον Νούρκα για να πάη.
11 «Τι λες Νούρκα να κάνουμε, τι λες Νούρκα να γίνη»;
12 Αλάμπεης προσκύνησε στον καπετάν Γεωργάκη.
13 «Έβγα και συ μωρ’ Νούρκα μου, έβγα να προσκυνήσης».
14 «Δεν είμαι κόρη για να βγω, να βγω να προσκυνήσω
15 Γιουρούσι κάνω για να βγω, πέρα για να περάσω».
Ερμηνευτική προσέγγιση του τραγουδιού:
Το τραγούδι αρχίζει με την εμφάνιση τριών πουλιών. Τα πουλιά αποτελούν συνηθισμένο μοτίβο του στα δημοτικά τραγούδια.
Το ένα τηράει τ’ Απόκουρο: περιοχή της Τριχωνίδας. Το άλλο κοιτάει προς τα γεφύρια του Αλάμπεη. Πρόκειται για έργο που κατασκεύασε ο τούρκος μουτεσελίμης του Κάρλελι Αλάμπεης, ανάμεσα στις λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχία. Δυστυχώς δεν σώζεται σήμερα. Στους πρώτους στίχους δηλαδή αναφέρεται η γεωγραφία της περιοχής.
Το τρίτο το καλύτερο, προσωποποιείται και λέει μοιρολόγι.
Η άνοιξη πικρή, το ραμαζάνι μαύρο: έτσι ήταν για τους Τουρκαλβανούς του Βραχωριού αφού την ημέρα της γιορτής τους, στο ραμαζάνι, έγινε η επίθεση των Ελλήνων…
Μας εγελάσαν οι Ρωμηοί: Προεστοί και καπεταναίοι που ελίσσονταν διπλωματικά και συνεργάζονταν με τους Τούρκους (Αλεξάκης Βλαχόπουλος, Χρηστάκης Στάϊκος, Πάνος Μεγαπάνος, Γεώργιος Βαρνακιώτης) αποβάλλουν το προσωπείο και αφού η ώριμη στιγμή είχε ήδη φτάσει, πολιορκούν το Βραχώρι. Το προηγούμενο διάστημα ακολουθούσαν την απαιτούμενη διπλωματία με τον Νούρκα Σέρβανη.
Χρίστος και Μεγαπάνος: Πρόκειται για το Χρηστάκη Στάικο οπλαρχηγό από τη Βελάουστα και τον Αγιάν Βιλαετλή του Κάρλελι, Πάνο Γαλάνη τον επονομαζόμενο Μεγαπάνο, από το Μαχαλά Ξηρομέρου. Συμμετείχαν στην πολιορκία και απελευθέρωση του Βραχωριού.
Από τα βιλαέτια: τα βιλαέτια ήταν πέντε. Του Βλοχού, του Ζυγού, του Απόκουρου, του Βάλτου και του Ξηρομέρου. Από όλα τα βιλαέτια συμμετέχουν αγωνιστές στον αποκλεισμό των Τούρκων στο Βραχώρι.
Ο Θοδωράκης φώναξε: πρόκειται για το Θ. Γρίβα που συμμετείχε στην πολιορκία του Βραχωρίου. Δίνει το σύνθημα της φωτιάς στην κούλια του Αλάμπεη! Αναφέρεται μάλλον, στην πυρπόληση των πολιορκητών στα πρώτα σπίτια του Βραχωρίου και της αγοράς… κατά την ημέρα της πρώτης επίθεσης. Ίσως, και στην πυρκαγιά που άναψαν οι ίδιοι Βραχωρίτες που ήταν μέσα στην πόλη, για να επιτείνουν τον πανικό στους Τούρκους.
Ο Αλάμπεης έντρομος ιππεύει το άλογό του και πάει να συμβουλευτεί τον Νούρκα. Πρόκειται για το Νούρκα Σέρβανη, όπως γνωρίσαμε από την αναφορά στα ιστορικά γεγονότα.
Ο Αλάμπεης φέρεται να προσκυνά τον καπετάν Γεωργάκη, στίχος 12. Δηλαδή το Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη. Τον Ξηρομερίτη πολιορκητή και απελευθερωτή του Αγρινίου.
Στον επόμενο στίχο απευθύνεται πρόσκληση στον Νούρκα για παράδοση.
Στη συνέχεια ο Νούρκας αρνείται να προσκυνήσει, αλλά υπόσχεται ότι θα βγει με γιουρούσι και θα περάσει πέρα… Αυτή η αγέρωχη απάντηση του Αλβανού διοικητή έρχεται σε αντίθεση βέβαια με το ιστορικό γεγονός της παράδοσής του που συνοπτικά αναπτύξαμε παραπάνω…
Το δημοτικό τραγούδι διασώζει το σημαντικό ιστορικό γεγονός της απελευθέρωσης του Αγρινίου 1821 και κάποιους πρωταγωνιστές του… Ανάμεσα σ’ αυτούς τον Ελευθερωτή: Γεώργιο Ν. Βαρνακιώτη, τον Ήρωα του Βάρνακα Ξηρομέρου!
Η πόλη του Αγρινίου τίμησε τον ήρωα με ονοματοθέτηση οδού της. Δε γνωρίζω αν στη γενέτειρά του, το Βάρνακα, έγινε ανάλογη ονοματοδοσία ή αν υπάρχει προτομή …
Η φετινή επέτειος των 200 χρόνων από την Επανάσταση, είναι μια ευκαιρία Μνήμης και Τιμής των Ηρώων του Τόπου μας…
Γράφει η Μαρία Αγγέλη.
Διδάκτωρ Κοινωνικής Λαογραφίας
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
e-mail: agelimaria@yahoo.gr
