Ένα λεύκωμα-κιβωτός μνήμης και πληροφοριών – Της Ειρήνης Μπέλλα
Μια κιβωτός μνήμης και βιωμάτων, εικόνων και συναισθημάτων μιας άλλης εποχής, αλλά επίσης και ένας θησαυρός άγνωστων πληροφοριών για τις αλυκές του Μεσολογγίου και τους ανθρώπους που μόχθησαν σε αυτές αποτελεί το λεύκωμα «Οι αλυκές του Μεσολογγίου και οι άνθρωποί τους, 14ος-21ος αιώνας» που με περισσή αφοσίωση και ανεξάντλητο ζήλο, εκπόνησε ο ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος του Κοινωφελούς Πολιτιστικού Οργανισμού «Διέξοδος» Νίκος Κορδόσης.
Πρόκειται για ένα βιβλίο άρτιο από κάθε άποψη. Ο δημιουργός του έκανε μια τιτάνια έρευνα, έσκυψε πάνω από χιλιάδες σελίδες αρχείων και έφερε στο φως την ιστορία των Αλυκών του Μεσολογγίου. Ανασύροντας το πέπλο της λήθης, ανακάλυψε την πρώτη αναφορά των αλυκών το 1407. Δηλαδή χρονικά προϋπάρχουν οι αλυκές και αυτής της πόλης του Μεσολογγίου, η ύπαρξη του οποίου τοποθετείται στα τέλη του 15ου – αρχές του 16ου αιώνα αφού το 1521 εμφανίζεται ένδειξη συγκροτημένου οικισμού με 218 νοικοκυριά που πληρώνουν φόρους στους Οθωμανούς.
Ενώ στην περιοχή του Μεσολογγίου λειτουργούν σήμερα δυο αλυκές, στις σελίδες του λευκώματος ερευνάται ιστορικά η ύπαρξη των τεσσάρων αλυκών που λειτούργησαν στην πόλη και των ανθρώπων τους. Δηλαδή και των παλαιών αλυκών, της «Μαύρης» αλυκής και της «Σκοποβολής». Επίσης είναι συγκινητικές οι αναφορές που περιλαμβάνει ο Νίκος Κορδόσης για τους ανθρώπους των αλυκών από το 1823 μέχρι τώρα, για τους διευθυντές, τους αρχιτεχνίτες, τους φύλακες και τους συντηρητές που εργάστηκαν στις αλυκές.
Σε ξεχωριστά κεφάλαια εξηγούνται τα «Κρυστάλλια», τα «Μαρόκια», το «Μονοπώλιο», αλλά και η διαδικασία «Μετουσίωσης», η επιθαλάσσια κατασκήνωση και τα λασπόλουτρα, που λειτουργούσαν στην Τουρλίδα από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι την περίοδο της Κατοχής. Δίνονται πληροφορίες για τον αναδημιουργό των αλυκών Ιωσήφ Σαντόζα. Ένα σημαντικό μέρος του βιβλίου αφιερώνεται στην περίοδο της δικτατορίας που ήταν καταστροφική για τη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου, καθώς ολόκληρος θαλάσσιος χώρος επιφανείας 75 χιλιάδων στρεμμάτων με σκανδαλώδεις ευνοϊκούς όρους παραχωρήθηκε στην τότε Εταιρεία «Μεσολόγγι – Εταιρεία Χημικών Προϊόντων». Έτσι μετατράπηκε η περιοχή της Κλείσοβας και της Πλώσταινας σε ένα τεράστιο προθερμαντήριο της μεγάλης αλυκής που δημιουργήθηκε μετέπειτα.
Το λεύκωμα είναι εμπλουτισμένο με μία σειρά 150 ασπρόμαυρων φωτογραφιών που χρονολογούνται από τις αρχές του 20ου αιώνα.
Συγκινησιακά φορτισμένες είναι και οι αναμνήσεις παλαιών αλυκάριων της «Άσπρης» και της Αλυκής Τουρλίδας που περιλαμβάνονται στο λεύκωμα.
Η παρουσίαση του λευκώματος πραγματοποιήθηκε πλάι στη θάλασσα, δίπλα στα «τηγάνια» που είναι έτοιμα να γεννήσουν το «λευκό θησαυρό», στη μαγική τοποθεσία μπροστά στο Μουσείο Άλατος στο Μεσολόγγι. Το λεύκωμα χαιρέτισαν ο δήμαρχος Μεσολογγίου Κώστας Λύρος, ο περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας Νεκτάριος Φαρμάκης και ο διευθύνων σύμβουλος της α.ε «Ελληνικές Αλυκές» Αντώνης Δουμάνογλου.
Συγκινητικές ήταν οι μνήμες και οι εικόνες που μετέφερε από τη δεκαετία του 50 ο διδάκτωρ Οδοντιατρικής και τέως διευθυντής του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών, Σπύρος Πάικος που ήταν στον πάνελ. Γιος του επί 25ετία διευθυντή της Αλυκής Τουρλίδας Κώστα Πάικου έζησε τα παιδικά του χρόνια εκεί και σκιαγράφησε πώς φάνταζαν στα μάτια του: «Το νερό να μεταμορφώνεται σε στερεό και να γίνεται άσπρα βουνά από αλάτι, τα χρώματα των τηγανιών, άλλοτε άσπρα και άλλοτε ροζ και οι μυρουδιές, οι πολλές μυρωδιές». Επίσης καταθέτοντας το δικό του λιθαράκι μνήμης μίλησε και για τα συναισθήματα που ένιωθε για τους ανθρώπους που δούλευαν εκεί: «Λατρεία για τους ανθρώπους που πάλευαν για το αποτέλεσμα, μέσα σε απίστευτα αντίξοες συνθήκες, πολλές φορές ξυπόλυτοι να τους σχίζουν οι κρύσταλλοι τα πόδια, με τον ήλιο να τους δέρνει ανελέητα και τον ιδρώτα τους να τρέχει σαν νερό». Ακόμη, για την παραγωγή και τη δημιουργία του αλατιού μίλησε λεπτομερώς ο μηχανικός και π. γενικός διευθυντής παραγωγής της α.ε «Ελληνικές Αλυκές» Χρήστος Μήλας ενώ ο π. υπουργός και π. της Ένωσης Ελλήνων Χημικών Χρίστος Βερελής που λόγω ασθενείας του από το COVID δεν συμμετείχε στο πάνελ, όπως είχε αναγγελθεί, απέστειλε και αναγνώστηκε συγκινητικό μήνυμά του.
Στην εκδήλωση, μεταξύ εκατοντάδων φίλων της «Διεξόδου», παρέστησαν οι βουλευτές Σπήλιος Λιβανός και Δημήτρης Κωνσταντόπουλος, ο πρώην βουλευτής Γιάννης Βαϊνάς, η πρόεδρος της Κοινότητας Μεσολογγίου Όλγα Δασκαλή, οι πρώην δήμαρχοι Μεσολογγίου Γιάννης Αναγνωστόπουλος, Γιώργος Πρεβεζάνος και Πάνος Κατσούλης.
Το λεύκωμα αποτελεί το τέταρτο εκδοτικό εγχείρημα του Μουσείου Άλατος, του μοναδικού στο είδος του στην Ελλάδα, το οποίο στην μόλις ενός χρόνου λειτουργία του έχουν γνωρίσει και αγκαλιάσει περισσότεροι από είκοσι πέντε χιλιάδες έλληνες και αλλοδαποί επισκέπτες.
