Τα εμβόλια mRNA παρότι κατάφεραν να σώσουν χιλιάδες ζωές προσφέροντας υψηλή προστασία από τη σοβαρή νόσηση από κορωνοϊό και τον θάνατο, δεν κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν μακροχρόνια ανοσία.

Την ίδια στιγμή, οι νέες παραλλαγές του κορωνοϊού συνεχίζουν να προκαλούν εστίες έξαρσης ανά τον κόσμο, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη δημιουργίας μιας νέας γενιάς εμβολίων.

Είναι κοινώς αποδεκτό, πως η ανθρωπότητα χρειάζεται νέα εμβόλια για να υποτάξει οριστικά την πανδημία του κορωνοϊού, καθώς η ανθρώπινη ανοσία έναντι του ιού φαίνεται να εξασθενεί, σχεδόν ακατανόητα γρήγορα, με την πάροδο του χρόνου.

Η ενδημική κατάσταση του κορωνοϊού, όμως, απαιτεί να δημιουργηθούν εμβόλια τα οποία θα παρέχουν ανθεκτική προστασία έναντι του ιού που προκαλεί την Covid-19. Στην κατεύθυνση αυτή εργάζονται όλο το 24ωρο χιλιάδες επιστήμονες σε όλο τον κόσμο. Περισσότερες από 200 προσπάθειες ανάπτυξης εμβολίων κατά της Covid-19 επόμενης γενιάς, βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη.

Για να λύσουν το πρόβλημα, οι ερευνητές προσπαθούν να διεισδύσουν ακόμη πιο βαθιά στους λόγους για τους οποίους εξασθενεί τόσο γρήγορα η ανοσία κατά της Covid-19, κάτι που αυτή τη στιγμή, παραμένει μυστήριο.

Πόσο καλά αντέχει η ανοσία με τα mRNA εμβόλια;

Η απότομη πτώση της ανοσίας -που συμβαίνει περίπου τέσσερις έως πέντε μήνες μετά τον εμβολιασμό και έως και οκτώ μήνες μετά τη μόλυνση– επηρεάζει δραματικά την προστασία από τη νόσηση και ευνοεί την εκδήλωση των συμπτωμάτων της ασθένειας.

Η προστασία από τις σοβαρές εκβάσεις, ωστόσο, (νοσηλεία και θάνατο) παραμένει υψηλότερη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αλλά ακόμη και αυτή μειώνεται σε κάποιο βαθμό, ειδικά για στους ηλικιωμένους και σε όσους το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει μειωμένη απόδοση.

Από τις πρώτες μέρες της πανδημίας, οι επιστήμονες γνώριζαν ότι ο κορονοϊός φέρει στη δομή του την πρωτεΐνη – ακίδα, την οποία χρησιμοποιεί για να εισέλθει στα ανθρώπινα κύτταρα. Τα εμβόλια κατά της Covid-19, δημιουργήθηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε να παράγουν αντισώματα σε αυτές τις πρωτεΐνες, εμποδίζοντάς τες να μας μολύνουν .

Ωστόσο, το “δίχτυ” προστασίας μας κατά του ιού αποδείχθηκε εύθραυστο, εν μέρει επειδή ο ιός αλλάζει, “μεταμφιέζεται” και προκαλεί μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη, ώστε να γίνεται λιγότερο αναγνωρίσιμος στο ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Πρόβλημα γενικά των mRNA εμβολίων;

Υπάρχει, ωστόσο, ένα άλλο μυστήριο το οποίο οι επιστήμονες προσπαθούν επειγόντως να λύσουν και αυτό είναι, το εάν η πτώση της προστασία μας μπορεί να είναι αποτέλεσμα της τεχνολογίας mRNA που χρησιμοποιείται για την κατασκευή των εμβολίων κατά της Covid-19, όπως αυτά που αναπτύχθηκαν από τις εταιρείες Moderna και Pfizer/BioNTech, οι πρώτες στον κόσμο, οι οποίες χρησιμοποίησαν αυτήν την τεχνολογία.

«Ορισμένα είδη εμβολίων παρέχουν πολύ υψηλό βαθμό προστασίας, αλλά η ανθεκτικότητά τους δεν έχει πολύ διάρκεια», δήλωσε ο Δρ. Άντονι Φάουτσι, διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων σε συνέντευξή του στο CNN και πρόσθεσε πως η τεχνολογία mRNA μπορεί να είναι μία από αυτές.

Ο ίδιος πρόσθεσε πως παρά το γεγονός ότι τα mRNA εμβόλια έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως την ικανότητα να προστατεύουν τους ανθρώπους από βαριές νοσηλείες και θανάτους, αλλά και την ικανότητα γρήγορου και εύκολου επανασχεδιασμού τους απέναντι στις νέες παραλλαγές, δεν εμφανίζουν ανθεκτικότητα στην προστασία.

“Αναρωτιέμαι εάν η ανθεκτικότητα απέναντι στον κορονοϊό μπορεί να εξελιχθεί και να γίνει είναι καλύτερη”, δήλωσε ο Δρ. Φάουτσι ο οποίος προσέθεσε ωστόσο, πως για να είμαστε δίκαιοι δεν ξέρουμε πόσο μπορεί να διαρκέσει η ανοσία των mRNA εμβολίων εάν αυτά χρησιμοποιηθούν σε κάποιον ιό, ο οποίος δεν αλλάζει τόσο πολύ και τόσο εύκολα όσο ο SARS-CoV-2.

Οι οριστικές απαντήσεις μπορεί ακόμη να βρίσκονται αρκετά μακριά

Στο μεταξύ, πρόσθεσε, δεν μπορούμε να περιμένουμε. “Πρέπει να βελτιώσουμε τα εμβόλια αν θέλουμε να κρατήσουμε μακριά τον Covid-19. Ίσως με ανοσοενισχυτικά που μας επιτρέπουν να έχουμε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην προστασία”, ανέφερε συγκεκριμένα.

Τα ανοσοενισχυτικά είναι επιπλέον συστατικά στα εμβόλια, που τα βοηθούν να λειτουργούν καλύτερα.

Σύγκριση ανοσίας από τα εμβόλια και τη φυσική νόσηση

Ο Deepta Bhattacharya, διευθυντής του εργαστηρίου στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, δηλώνει πως έχει συμπεράνει από τις μελέτες του πως τα εμβόλια mRNA προσφέρουν στην αρχή υψηλή προστασία, η οποία όμως φαίνεται να εξασθενεί πιο γρήγορα από την ανοσία της μόλυνσης από Covid-19.

Πρόσθεσε, ωστόσο, πως αν συγκρίνουμε την απόδοση των εμβολίων mRNA με τα εμβόλια του αδενοϊού, αλλά και με αυτά που αναπτύχθηκαν από την AstraZeneca και την Johnson & Johnson, θα διαπιστώσουμε πως οι άνθρωποι αρχικά παράγουν πολύ περισσότερα αντισώματα μετά τον εμβολιασμό με ένα εμβόλιο mRNA, αλλά αυτά τα επίπεδα αντισωμάτων φαίνεται να πέφτουν αρκετά απότομα, γύρω στο όριο των έξι μηνών.

Με τα εμβόλια του αδενοϊού, από την άλλη, τα επίπεδα αντισωμάτων δεν φαίνεται να ανεβαίνουν τόσο ψηλά αρχικά όσο με τα εμβόλια mRNA, αλλά φαίνεται να παραμένουν για μεγαλύτερη χρονική περίοδο προστατεύοντας τον οργανισμό, έστω και σε αυτά τα χαμηλότερα επίπεδα.

Η υβριδική ανοσία (εμβολιασμός και νόσηση) προσφέρει αυξημένη προστασία που είναι μεγαλύτερης διάρκειας έναντι της επαναμόλυνσης Covid-19, δείχνουν μελέτες.

Σε μια μεγάλη μελέτη με 35.000 εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης στο Ηνωμένο Βασίλειο αποδείχθηκε πως όσοι είχαν κάνει δύο δόσεις του εμβολίου mRNA Pfizer/BioNTech, μέσα σε περίπου δυόμισι μήνες μετά τη δεύτερη δόση τους, είχαν προστασία έναντι της μόλυνσης (από το 85%) στο περίπου 51%.

Από την άλλη, οι εργαζόμενοι στην Υγεία με δύο δόσεις του εμβολίου ιικού φορέα (αδενοϊού) Astrazeneca είχαν περίπου 58% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν λοίμωξη από Covid-19 όταν έκαναν το εμβόλιο, η αποτελεσματικότητα, όμως, φάνηκε να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου, μειώνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης κατά περισσότερο από 70%, περίπου επτά μήνες μετά τη δεύτερη δόση.

Οι εργαζόμενοι που είχαν κολλήσει Covid-19 και στη συνέχεια εμβολιάστηκαν φάνηκε να έχουν τη καλύτερη προστασία και συγκεκριμένα, περισσότερο από 90% χαμηλότερο κίνδυνο να ξανακολλήσουν Covid-19. Η συνδυασμένη προστασία παρέμεινε υψηλή κατά τη διάρκεια της μελέτης, και συγκεκριμένα περισσότερο από 9 μήνες.

Από τα στοιχεία αυτά, αλλά και από άλλες μελέτες, ο Bhattachayra, δήλωσε πως η ανοσία έναντι της Covid-19 φαίνεται να μπορεί να βελτιωθεί τεχνικά, ώστε να διαρκεί περισσότερο.

«Πιστεύω πως υπάρχει ακόμη σαφές περιθώριο βελτίωσης, επειδή υπάρχουν ορισμένα εμβόλια που εμφανίζουν καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την αντοχή τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία για αυτό», είπε.

Τα υπό παρασκευή εμβόλια νέας γενιάς

Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το CNN, οι ερευνητές προσπαθούν να βρουν τρόπους να διατηρήσουν την ανοσία στην κοινότητα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στόχος είναι, ο πληθυσμός να προχωρά στη λήψη μιας αναμνηστικής δόσης σε πιο αραιά χρονικά διαστήματα.

Αξιωματούχοι του Αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) τονίζουν πως μπορεί να χρειαστεί στο μέλλον να γίνονται ετήσιες αναμνηστικές δόσεις του εμβολίου κατά της Covid-19.

Για να επιτευχθεί αυτό θα χρειαστεί να κυκλοφορήσει ένα εντελώς νέο εμβόλιο.

Κατά τη διάρκεια του πρόσφατου κύματος της παραλλαγής Όμικρον στις ΗΠΑ, η προστασία που παρείχαν οι αναμνηστικές (τρίτες) δόσεις των εμβολίων μειώθηκε τέσσερις μήνες αργότερα, (από το 90%) σε περίπου 66% για την προστασία από την εισαγωγή σε νοσοκομείο.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν, εάν και κατά πόσον αυτή η πτώση των αντισωμάτων οφείλεται στην αδυναμία της τεχνολογίας mRNA, ή στην ιδιαιτερότητα της διαφυγής ανοσίας της παραλλαγής Όμικρον.

Σε μια προσπάθεια να βρουν την απάντηση, οι ερευνητικές ομάδες εργάζονται πάνω στην παραγωγή εμβολίων «επόμενης γενιάς», δηλαδή σε εμβόλια που στοχεύουν στην πρόκληση μακροχρόνιας προστασίας και τα οποία ιδανικά θα προσφέρουν προστασία σε διάφορες παραλλαγές του κορονοϊού.

Βασικός μακροπρόθεσμος στόχος είναι να δημιουργηθεί, επίσης, κι ένα εμβόλιο που μπορεί να δράσει τόσο ενάντια στις νέες παραλλαγές του κορονοϊού, όσο και απέναντι στους ιούς που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα.

Μέχρι το φθινόπωρο οι εγκρίσεις για τα νέα βελτιωμένα εμβόλια

Τα ετήσια εμβόλια «νέας γενιάς» δεν θα προλάβουν να κυκλοφορήσουν εντός του 2022, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Τον Σεπτέμβριο, ωστόσο, αναμένεται να κυκλοφορήσουν τα ήδη υπάρχοντα εμβόλια με ορισμένες βελτιώσεις, ως προς την κάλυψη που θα προσφέρουν απέναντι στις μεταλλάξεις.

Αξιωματούχος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (EMA) και συγκεκριμένα, ο διευθυντής Στρατηγικής Βιολογικών Απειλών για την Υγεία και Εμβολίων, Marco Cavaleri, δήλωσε την Πέμπτη ότι ο οργανισμός ελπίζει να εγκρίνει τα εμβόλια κατά των νέων στελεχών του κορωνοϊού μέχρι τον Σεπτέμβριο, ώστε να διασφαλιστούν τα φθινοπωρινά προγράμματα εμβολιασμού.

Συγκεκριμένα, είπε πως, «προτεραιότητα του Οργανισμού Φαρμάκων της ΕΕ είναι να διασφαλίσει ότι τα νέα προσαρμοσμένα εμβόλια θα εγκριθούν πιθανώς έως τον Σεπτέμβριο το αργότερο».

Με αυτόν τον τρόπο, η ΕΕ θα μπορούσε να είναι «έτοιμη για την ανάπτυξη νέων εκστρατειών εμβολιασμού» το φθινόπωρο και οι κατασκευαστές των εμβολίων θα μπορούν επίσης να προσαρμόσουν την παραγωγή τους, πρόσθεσε.

Ο EMA έχει εγκρίνει, ήδη, τα εμβόλια Pfizer-BioNTech, Moderna, AstraZeneca, Novavax και Johnson&Johnson, αλλά θα πρέπει να επανεξετάσει και να γνωμοδοτήσει εκ νέου, εάν οι φαρμακευτικές εταιρείες αλλάξουν το προϊόν τους για να είναι πιο αποτελεσματικό έναντι των νέων στελεχών.

Να σημειωθεί πως πάνω από το 72,6% του πληθυσμού της ΕΕ έχει προχωρήσει στον βασικό εμβολιασμό κατά της Covid-19, ενώ στο 51,6% έλαβε και την αναμνηστική δόση, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC).

Γιάννα Σουλάκη – iatropedia