Η «Παρέμβαση», περιοδικό τέχνης & λόγου, φορέας πολιτισμού και εκδοτικός οίκος, έκλεισε τα 40 της χρόνια και με αφορμή αυτή την επέτειο, η Δήμητρα Καραγιάννη, υπεύθυνη των εκδόσεων, συνεκδότρια του Περιοδικού και υπεύθυνη των δράσεων του φορέα, παραχώρησε μια συνέντευξη στην AthensVoice.

• Η Παρέμβαση έκλεισε 40 χρόνια δημιουργίας…

Η Παρέμβαση ιδρύθηκε το 1984 από τον Β. Π. Καραγιάννη, τον πατέρα μου, και μια μικρή ομάδα φίλων. Μετράει, λοιπόν, 40 χρόνια συνεχούς έκδοσης ως περιοδικό και αδιάκοπης πολιτιστικής δραστηριότητας ως φορέας. Επίσης, μετράει πάνω από 150 τίτλους βιβλίων ως εκδοτικός οίκος. Τα περισσότερα από αυτά τα βιβλία εκδόθηκαν μετά το 2020, οπότε και ξεκίνησαν την επίσημη λειτουργία τους οι εκδόσεις.

• Τα πρώτα χρόνια του περιοδικού

Τα πρώτα χρόνια ήταν ταυτισμένα με μια εποχή πολιτικοποίησης και κοινωνικής δράσης, η οποία βρήκε την έκφρασή της στο πρωτοπόρο αυτό τότε έντυπο. Η διαδικασία έκδοσης του περιοδικού εκείνο τον καιρό ήταν σαφώς μια πολύ πιο «χειρωνακτική» υπόθεση συγκριτικά με το σήμερα. Είχε όμως και μια ζεστασιά, ήταν μια παρεΐστικη κατάσταση, όπου φίλοι και συνεργάτες μαζεύονταν βράδυ στο γραφείο του Β.Π.Κ. (που μοιάζει με βιβλιοθήκη και μικρό μουσείο τέχνης) και «δίπλωναν» τα φύλλα της Παρέμβασης, πίνοντας, τρώγοντας, τραγουδώντας ή ό,τι άλλο. Έχω μνήμες απ’ όλα αυτά, αν και ήμουν μικρή σε ηλικία. Θυμάμαι αρκετές απ’ αυτές τις σχεδόν «οικογενειακές» στιγμές, στις οποίες συχνά συμμετείχα. Ακόμα και σήμερα, πάντως, η διανομή του περιοδικού διατηρεί ένα μέρος χειρωνακτικής εργασίας, που έχει να κάνει με το «κόλλημα» των ετικετών με τα ονόματα και τις διευθύνσεις των παραληπτών, προτού σταλούν τα τεύχη ταχυδρομικά.

Παραθέτω μια παράγραφο του Β. Π. Καραγιάννη για την Παρέμβαση:

«Η Παρέμβαση γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 1984 από μια παρέα φίλων, που τότε ονομάζονταν και σύντροφοι, αφού τα βράδια βγαίναν τακτικά έξω και συνέτρωγαν. Ήταν μια πολιτική προσπάθεια παρέμβασης του τότε χώρου της Ανανεωτικής Αριστεράς στην πολιτική καθημερινότητα. Ξεκίνησε με 8 σελίδες και έφτασε στις 112. Στην πορεία του βίου της άλλαξε πολλές φορές εξωτερική μορφή. Κι αυτό ως ένα σημείο αντανακλούσε και την αστάθεια κι αβεβαιότητα γύρω από τα πράγματα, πολιτικά και πνευματικά, των συντελεστών της. Ξεκίνησε όργανον πολιτικόν, γρήγορα το γύρισε σε επιχείρηση πνευματικής, κοινωνικής συζήτησης κι αναζήτησης και κατέληξε εποχική, πνευματική επιθεώρηση, ασχολούμενη με όλα τα είδη του έντεχνου λόγου. Κάθε φάση είχε τους ανθρώπους της· ο αριθμός τους αυξομειωνόταν ανάλογα με την ένταση της εσωτερικής, ιδεολογικής διαπάλης. Δημιούργησε στην πολυχρόνια παρουσία της, φίλους, αντιπάλους, αδιάφορους κι εχθρούς. Δεν θα απαλλαγεί ποτέ από τα λάθη της εφ’ όσον ζει κι από τα πάθη της ζωής βιώνοντας ατέλειωτα και τα πάθια της ψυχής. Η «Π» έρχεται από τη γενιά της δανεικής ευημερίας που τη διαδέχεται αλίμονο η γενιά της «ιδανικής» απελπισίας.Τι σημαίνει λογοτεχνικό περιοδικό στην εντελώς επαρχία και μάλιστα σε μια πόλη που δεν έχει θάλασσα; Μια δόση μοναξιάς, μια φέτα μελαγχολίας, και μια ηυξημένη αίσθηση του μάταιου. Όμως, ψέματα, ήταν (κι είναι) και μια από τις ωραιότερες, πολυετείς εμπειρίες μου».

Β.Π.Κ.

• Το περιεχόμενο του περιοδικού

Στο περιοδικό έχουν δημοσιεύσει διακεκριμένοι άνθρωποι του πνεύματος, συγγραφείς, ποιητές, κριτικοί, λάτρεις της λογοτεχνίας. Πεζά, ποιήματα, διηγήματα, κείμενα, παρουσιάσεις, κριτικές, άρθρα, σχόλια, δοκίμια, συνεντεύξεις, μεταφράσεις… το περιοδικό έχει φιλοξενήσει στις σελίδες του κάθε είδος λόγου και γραφής, ενώ πολλά είναι τα αφιερώματα που έχουν γίνει κατά καιρούς: στη γυναίκα, στην ποίηση της Θεσσαλονίκης, της Κύπρου, των Τρικάλων, στην ποίηση της Ρωσίας, την Βαλκανική ποίηση, αλλά και αφιερώματα σε κορυφαίους λογοτέχνες (Παπαδιαμάντη, Σολωμό, Χριστιανόπουλο, Κακναβάτο, Μαρωνίτη, Αναγνωστάκη, Κρυστάλλη, Σεφέρη Ελύτη, Καζαντζάκη, Σαχτούρη). Κι όλα αυτά διανθισμένα με έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, φωτογραφίες, χαρακτικά κ.ά.

Στις σελίδες του περιοδικού βρήκαν μια ζεστή αγκαλιά και πολλές νέες λογοτεχνικές φωνές. Μπορώ με βεβαιότητα να πω πως η Π υπήρξε εξαιρετικά γενναιόδωρη με πάρα πολλούς δημιουργούς, δίνοντας χώρο και λόγο σε αμέτρητες λογοτεχνικές φωνές που μέσα από τις σελίδες της έκαναν τα πρώτα τους βήματα. Είμαι ευτυχής γι’ αυτή την απλόχερη στάση που κράτησε διαχρονικά η Π -είτε εκτιμήθηκε είτε όχι, δεν έχει σημασία∙ γιατί ξέρω καλά πως είναι πολύτιμο για κάποιον το να βρει μια πόρτα ανοιχτή στο ξεκίνημά του, αλλά κυρίως γιατί είναι σπάνιο είδος η γενναιοδωρία σε έναν χώρο δύσκολο και ανταγωνιστικό, όπως είναι ο χώρος της τέχνης. Γι’ αυτή, λοιπόν, την δοτικότητα της Π, σε έναν κόσμο όπου όλα πρέπει να είναι άκρως ανταποδοτικά, τολμώ να πω πως είμαι περήφανη.

• Το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας

Η «Π» το 2013 τιμήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για την προσφορά της στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Για ένα περιοδικό κι έναν φορέα που ασχολείται με τη λογοτεχνία, σίγουρα αυτή είναι μια διάκριση πολύ σημαντική. Είναι μια σπουδαία ηθική ανταμοιβή μετά από χρόνια μόχθου, υπομονής και επιμονής. Καλό είναι να έρχονται οι ανταμοιβές κάποια στιγμή. Δεν έρχονται πάντα. Αν όμως έρθουν, αυτό είναι σίγουρα κι ένα κίνητρο για να συνεχίζει κανείς.

• Οι δυσκολίες…

Οι δυσκολίες είναι πολλές για ένα περιοδικό λόγου σήμερα. Αμέτρητες. Είναι στιγμές που όλα γύρω, σου λένε «Σταμάτα». Κάπου όμως εκεί, έρχεται ένα ανεπαίσθητο εσωτερικό γαργαλητό που δεν σ’ αφήνει να ησυχάσεις και σου ψιθυρίζει «Συνέχισε». Αυτές οι δύο φωνές κάπου συνυπάρχουν, κάπου συγκρούονται, και κάπου στο τέλος -ποιος ξέρει γιατί;- κερδίζει η δεύτερη. Μέχρι στιγμής, δηλαδή.

Η αλήθεια είναι πως το περιοδικό άντεξε τόσα χρόνια χάρη στην προσωπική εργασία του πατέρα μου, στην αυτοθυσία του, κυρίως χάρη στην αγάπη του -την τρέλα του, θα πω καλύτερα- με τη λογοτεχνία. Το βασικότερο, όπως προανέφερα, είναι η επιμονή και η υπομονή, που κάνει τον άνθρωπο να βρίσκει ή να εφευρίσκει τρόπους για να ξεπερνάει τις δυσκολίες.

• Η Παρέμβαση ως Φορέας Πολιτισμού

Η Παρέμβαση, εκτός από περιοδικό, είναι επίσης ένας υπερδραστήριος φορέας πολιτισμού. Εξάλλου, λογοτεχνία και πολιτισμός είναι έννοιες ταυτόσημες. Ως λογοτεχνικός και πολιτιστικός φορέας, λοιπόν, έχει πραγματοποιήσει εκατοντάδες εκδηλώσεις & δράσεις πνευματικές και πολιτιστικές μέσα στα 40 αυτά χρόνια. Η Π αναπτύσσει διαχρονικά μία πλούσια δραστηριότητα, στοχεύοντας στη διασύνδεση με τη δημιουργική πλευρά της ζωής, και προσπαθώντας να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός τοπίου πολιτιστικού που αφήνει πίσω του κάποια αξία.

• Τα είδη εκδηλώσεων και των δράσεων της «Π»

Είναι πολλές οι εκδηλώσεις, δεν μπορώ να προσδιορίσω τον αριθμό τους μέσα σε τόσα χρόνια. Σχεδόν αμέτρητες παρουσιάσεις βιβλίων, ποιητικές βραδιές, αλλά και μουσικές εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες, συμπόσια, εκδηλώσεις για παιδιά και εφήβους, λογοτεχνικά αναλόγια, αφιερώματα, εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας, δράσεις για τον αναπτυξιακό ρόλο του πολιτισμού και την πολιτιστική κληρονομιά… Πρόκειται για εκδηλώσεις και δράσεις που έγιναν στην Κοζάνη, σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, αλλά και στην Κύπρο…

Όλες αυτές οι «στιγμές» πολιτισμού, που ζήσαμε και ζούμε, είναι σαν καθρέφτες και παράθυρα ταυτόχρονα. Καθρέφτες που μας αναγκάζουν να δούμε τον εαυτό μας μέσα απ’ τα μάτια της τέχνης και παράθυρα που ανοίγουν σε κόσμους που δεν έχουμε δει. Είναι όμως και φιλίες, είναι σχέσεις, είναι άνθρωποι που μαζί τους μοιραστήκαμε κάτι. Κάθε πολιτιστική εκδήλωση, από τη μικρότερη μέχρι την πιο φιλόδοξη, είναι μια υπενθύμιση ότι ο άνθρωπος δημιουργεί για να αφήσει πίσω του κάτι που τον υπερβαίνει. Δεν έχει σημασία πόσο μεγάλο ή μικρό είναι αυτό το κάτι. Σημασία έχει ότι είναι μια ώθηση για να ερμηνεύσουμε τον κόσμο με περισσότερη ευαισθησία και να υπάρξουμε μέσα σε μια συνθήκη «ομορφιάς».

• Το Συμπόσιο Λογοτεχνίας

Η «Π» πραγματοποίησε 8 Συμπόσια Λογοτεχνίας, με τιμώμενα πρόσωπα τον Βασίλη Βασιλικό, τον Θανάση Βαλτινό, τον Τίτο Πατρίκιο, τον Παντελή Μπουκάλα, τον Χρήστο Χωμενίδη, την Ζυράννα Ζατέλη… με εξαιρετικούς συμμετέχοντες και εισηγητές, με συζητήσεις και ενδιαφέρουσες απόψεις γύρω από τη λογοτεχνία. Το Συμπόσιο Λογοτεχνίας είναι πλέον μια συνθήκη πολιτισμού, μια γιορτή των γραμμάτων. Γεννιούνται νέες φωνές, φωτίζονται οι παλιότερες, ανοίγουν διάλογοι πολύτιμοι. Ξεκίνησε το 2016, δεν σταμάτησε ούτε κατά την περίοδο του covid, και μέχρι σήμερα έχει αναπτύξει μια μεγάλη δυναμική αναδεικνύοντας τη σημασία της λογοτεχνίας και της φιλαναγνωσίας. Είναι μια έντονη και συναρπαστική εμπειρία η διοργάνωση αυτού του εγχειρήματος, που ζώντας την οκτώ χρόνια τώρα, γνωρίζουμε όλο και πιο βαθιά τον κόσμο της λογοτεχνίας και εξερευνούμε την τέχνη της γραφής.

• Οι συνεργασίες της «Π»

Η «Π» συνεργάζεται συστηματικά -και με ποικίλες αφορμές- με φορείς, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, ανθρώπους γενικότερα, κι αυτό είναι ένα μεγάλο κομμάτι της δύναμής της. Θεωρώ εξαιρετικά σημαντική τη συνεργασία και πιστεύω πολύ στη δύναμη και την αξία της. Στόχος είναι να γίνει μεγαλύτερο άνοιγμα στην κοινωνία, με τη συμμετοχή περισσότερων ανθρώπων, αλλά και με τη διασύνδεση του πολιτισμού με πολλές εκφάνσεις της ζωής. Η δικτύωση, η συνέργεια -ακόμα και με φορείς που η αφετηρία τους μπορεί να είναι εντελώς άλλη-, είναι βασικές προϋποθέσεις για να προχωρήσεις. Είναι σαν την πολυφωνία μιας χορωδίας. Κάθε φωνή έχει τη δική της τονικότητα, τη δική της χροιά. Κι, όμως, όλες μαζί δημιουργούν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ηχητικό αποτέλεσμα. Η συνεργασία στον πολιτισμό δεν είναι απλώς πρακτική ανάγκη· είναι ανάγκη βαθιά ανθρώπινη. Δεν είναι απλώς το μέσο. Είναι ο σκοπός. Αλλά και μια υπενθύμιση ότι κανένα δημιούργημα δεν στέκει μόνο του.

• Οι Εκδόσεις Παρέμβαση

Ο Εκδοτικός οίκος ιδρύθηκε επίσημα το 2020, όπως ανάφερα και πριν (αν και η Π είχε ήδη εκδώσει περίπου 40 βιβλία από το 1984). Από το 2020, λοιπόν, μέχρι σήμερα εκδόθηκαν περίπου 120 βιβλία κάθε είδους. Διηγήματα, ποιητικές συλλογές, μυθιστορήματα, βιβλία ιστορίας, λευκώματα, πρακτικά, παιδικά βιβλία, ιστορικά, κριτικές, βιογραφίες, συλλογικά έργα, εκπαιδευτικά βιβλία κ.ά. Μέσω των Εκδόσεων προσπαθούμε να «παρέμβουμε» στον κόσμο της λογοτεχνίας, με ποιότητα, ευαισθησία, σεβασμό και υποστήριξη στον δημιουργό, συμβάλλοντας στην ανάδειξη της σύγχρονης πνευματικής παραγωγής. Οι Εκδόσεις συμμετέχουν σε εκθέσεις βιβλίων, πραγματοποιούν παρουσιάσεις και γενικότερα στόχος είναι να συνδέουμε την έκδοση βιβλίων με τη γενικότερη λογοτεχνική και πολιτιστική δράση του φορέα, μέσω της εμπλοκής και συμμετοχής των δημιουργών σε εκδηλώσεις, ώστε να υπάρχει μια αλληλεπίδραση που δημιουργεί ευκαιρίες για τους συγγραφείς και ταυτόχρονα συμβάλλει στη συνεργασία και την προώθηση της λογοτεχνίας, της δημιουργικότητας και της πολιτιστικής ανάπτυξης.

• Τι πρέπει να «είναι» και να «κάνει» ένας Εκδοτικός οίκος σήμερα

Ο σύγχρονος ρόλος ενός εκδοτικού οίκου είναι πολυδιάστατος και δύσκολος. Γιατί πρέπει να συνδυάζει το παρελθόν με τις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου. Πέρα από την διαδικασία της έκδοσης ενός βιβλίου, καλείται να γίνει φορέας της λογοτεχνικής κουλτούρας, να είναι κάτι παραπάνω από διαμεσολαβητής, κάτι σαν δημιουργικός σύντροφος κατά την έκδοση του βιβλίου, όσο αυτό είναι εφικτό. Σήμερα ένας εκδοτικός οίκος δεν περιορίζεται στην πράξη της έκδοσης, αλλά ασχολείται και με την ανάπτυξη νέων τάσεων και τη δημιουργία μιας γέφυρας με τον δημιουργό και το έργο του. Και, βέβαια, ταυτόχρονα έχει να αντιμετωπίσει ποικίλες απαιτήσεις που έχουν να κάνουν με πρακτικά ζητήματα και τις ρεαλιστικές προϋποθέσεις της επιβίωσης στη σύγχρονη αγορά.

• Η δύναμη του πολιτισμού

Ο Πολιτισμός είναι, κατά την ταπεινή μου γνώμη, -μαζί με την εκπαίδευση- η βάση και το μέσο της πολυπόθητης «αλλαγής» που θέλουμε να έρθει∙ στην κοινωνία, στον τρόπο σκέψης, συνεπώς και στον τρόπο ζωής. Καμία ανάπτυξη (ατομική ή συνολική) δεν πρόκειται να έρθει αν δεν ξεκινήσουμε από την διαμόρφωση ενός άλλου τρόπου αντίληψης, η οποία στη συνέχεια θα μεταφραστεί και σε πράξη. Η ιστορία δείχνει επανειλημμένα ότι ο πολιτισμός αποτελεί καταλύτη για την εξέλιξη, τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Η σχέση πολιτισμού και ανάπτυξης είναι εμφανής σε πολλές περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας. Μια κοινωνία που θέλει να λέγεται «ευφυής», οφείλει να το αναγνωρίζει αυτό. Οφείλει καταρχάς να μπορεί να το δει.

• Τι συμβαίνει σήμερα

Δυστυχώς ο πολιτισμός δεν θεωρείται προτεραιότητα. Υπάρχει κάπου στο περιθώριο της τεχνοκρατίας, του υλισμού, της κρίσης, της «επιφάνειας» που κυριαρχεί στα πάντα, όμως δεν πρωταγωνιστεί. Δεν είναι στην σύγχρονη κουλτούρα μας το να τοποθετούμε τον πολιτισμό στο κέντρο των προτεραιοτήτων μας. Αυτό συμβαίνει και σε επίπεδο κρατικό, αλλά και σε επίπεδο τοπικών κοινωνιών, ακόμα και σε επίπεδο προσωπικής αντίληψης των πραγμάτων.

Το ίδιο συμβαίνει και με την εκπαίδευση. Αγνοούμε τη δύναμή της και τον ρόλο που μπορεί να παίξει και της δίνουμε ρόλο δευτεραγωνιστή. Διότι δεν βλέπουμε μακροπρόθεσμα, δεν επενδύουμε ουσιαστικά στο μέλλον. Γίνονται κάποιες κινήσεις, υπάρχουν κάποιες καλές προθέσεις, αλλά συνήθως είναι μεμονωμένες και περιστασιακές και δεν εντάσσονται σε ένα συντονισμένο σχέδιο που να δίνει έμφαση μακροπρόθεσμα στον πολιτισμό και την εκπαίδευση, για τη διαμόρφωση μιας ισχυρής, υγιούς, έξυπνης και αναπτυγμένης κοινωνίας.

Ο ρόλος της πολιτείας για την επιβίωση και την ενίσχυση του πολιτισμού, είναι καθοριστικότατος, τόσο σε οικονομικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο στρατηγικής σκέψης. Είναι, όμως, και ζήτημα κοινωνικής και προσωπικής αισθητικής.

• Η γυναίκα στον χώρο των εκδόσεων και του πολιτισμού

Ο επαγγελματικός χώρος των εκδόσεων -όπως και τις επιχειρηματικότητας γενικά- είναι κατά βάση ανδροκρατούμενος. Ο χώρος της λογοτεχνίας γενικά έχει κάνει μεν πολλά βήματα, αλλά δυστυχώς παραμένουν αρκετά ζητήματα που αντικατοπτρίζουν υπολείμματα της αλλοτινής ανισότητας. Η γυναίκα -πέραν των ποικίλων απαιτήσεων στις οποίες πρέπει να ανταποκρίνεται καθημερινά στη ζωή της, μένοντας πίσω σε πολλά άλλα-, εξακολουθεί να έρχεται αντιμέτωπη με κοινωνικά στερεότυπα (ή με τα κατάλοιπά τους) και με προκαταλήψεις που έχουν να κάνουν με το φύλο, την εμφάνιση, την ηλικία της, τις προσωπικές επιλογές της, την επαγγελματική της πορεία, την ικανότητά της και όχι μόνο. Όλα αυτά -που προσωπικά με απασχολούσαν πολύ πριν κάποια χρόνια- ειλικρινά πλέον σχεδόν δεν με αφορούν, αρκεί να μην μπλέκονται στα πόδια μου και γίνονται σοβαρή αιτία για να μην μπορώ να περπατήσω.

• Με έδρα μια πόλη της περιφέρειας

Δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα να εκδίδεις λογοτεχνικό περιοδικό, να λειτουργείς εκδοτικό οίκο και να δραστηριοποιείσαι στον πολιτισμό, έχοντας ως έδρα την περιφέρεια (την επαρχία, όπως κι αν την ονομάσουμε). Σήμερα σαφώς έχουν κατά πολύ φτιάξει τα πράγματα, σε σχέση με 40 χρόνια πριν, πολλά πρακτικά θέματα έχουν λυθεί, υπάρχει όμως μια ουσία που παραμένει ίδια. Ότι η απόσταση από το κέντρο δημιουργεί συχνά μια δυσπιστία, ενίοτε μια προκατάληψη -άδικη μεν, υπαρκτή δε. Απαιτείται περισσότερος κόπος και χρόνος για να πείσεις για αυτονόητα πράγματα -και μπορεί κάποιον να μην τον πείσεις και ποτέ. Διότι όλοι είμαστε δέσμιοι της εικόνας που έχουμε για τα πράγματα κι αυτό δεν αλλάζει εύκολα.

Εντοπίζω, όμως, πάρα πολλά «χαρίσματα» της ζωής στην περιφέρεια, όπως ο κερδισμένος χρόνος σου, που στην Αθήνα είναι χαμένος (το ξέρω καλά αυτό, γιατί παλιότερα τον έχανα στους δρόμους της), όπως η ηρεμία σου, που σε κάνει πιο δημιουργικό… είναι κι άλλα, θα αρκεστώ όμως σ΄ αυτά τα δύο πιο σημαντικά.

Ποιο είναι το επιμύθιο; Το να στεριώσεις στα λογοτεχνικά και πολιτιστικά πράγματα, έχοντας τα πόδια σου σε μια πόλη της ελληνικής περιφέρειας και την καρδιά σου στον κόσμο, είναι ένα δύσκολο και γοητευτικό στοίχημα. Το ότι 40 χρόνια μετά η «Π» είναι «εδώ» -κι όταν λέω «εδώ», δεν εννοώ τη μικρή της πόλη- είναι μάλλον μια μεγάλη νίκη.

Όσο για το μέλλον, αυτό είναι μυστήριο και για μένα. Για να δούμε…

Αναδημοσίευση από την Athens Voice