Η τιμή της αμόλυβδης δεν ακολουθεί την πορεία της τιμής του πετρελαίου – Σύμφωνα με την Επιτροπή Ανταγωνισμού, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για την ύπαρξη του φαινομένου ασυμμετρικής προσαρμογής στις τιμές στην ελληνική αγορά στο στάδιο της λιανικής εμπορίας (πρατήρια υγρών καυσίμων).

Αντίθετες πορείες διαγράφουν από 1η Μαρτίου οι τιμές πετρελαίου και βενζίνης, με την πρώτη να ακολουθεί πτωτική τάση και τη δεύτερη να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα.

Σύμφωνα με την «Ημερησία», όπως εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς από τις διεθνείς αγορές και το Παρατηρητήριο Τιμών του υπουργείου Ανάπτυξης , ενώ στο διάστημα 1η Μαρτίου – 27 Μαρτίου η τιμή του πετρελαίου ακολουθεί καθοδική πορεία, η τιμή στην αντλία της βενζίνης έχει… κολλήσει στα 1,897 ευρώ/λίτρο.

Συγκεκριμένα, η τιμή της αμόλυβδης την 1η Μαρτίου ήταν στα 1,897 ευρώ/λίτρο, όταν το Brent ήταν στα 83,18 δολάρια/βαρέλι κι έκτοτε έχει πάρει την…κατηφόρα. Υπενθυμίζεται ότι πτωτικά έκλεισαν οι τιμές του πετρελαίου την Παρασκευή, καθώς οι ανησυχίες για τον τραπεζικό τομέα των ΗΠΑ και της Ευρώπης αναζωπύρωσαν τους φόβους για πιστωτική στενότητα και μια πιθανή οικονομική ύφεση.

Σήμερα, 27 Μαρτίου, το πετρέλαιο κυμαίνεται κοντά στα 75 δολάρια/βαρέλι, ωστόσο δεν έχει επηρεάσει την τιμή της βενζίνης, που παραμένει ακριβώς στα ίδια επίπεδα, στα 1,897 ευρώ/λίτρο.

Αν και η τιμολόγηση στα διυλιστήρια και στα πρατήρια υγρών καυσίμων της Ελλάδας διαμορφώνονται από τη μέση τιμή 4ημέρου της χρηματιστηριακής τιμής Platts της αμόλυβδης στην περιοχή της Μεσογείου σε συνδυασμό με την ισοτιμία ευρώ/δολαρίου, η πτώση των διεθνών τιμών του Brent είναι τόσο σημαντική και η αποκλιμάκωση στην αντλία τόσο μηδαμινή, ώστε η διαφορά να είναι εν τέλει χαώδης. 

Η ρουκέτα και το… φτερό

Σε κάθε περίπτωση, σε εξέλιξη βρίσκεται η μεγάλη έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού για την αγορά πετρελαιοειδών. Η ΕΑ έχει ξεκινήσει διαδικασία κανονιστικής παρέμβασης στον κλάδο από τα τέλη Νοεμβρίου του 2022, με βάση πορίσματα χαρτογράφησης της αγοράς και ενδείξεις για μη λειτουργία του ανταγωνισμού.

Από την ανάλυση των στοιχείων η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει διαπιστώσει υψηλό βαθμό συγκέντρωσης στην αγορά διύλισης. Στην αγορά λιανικής λειτουργούν περί τα 5.000 πρατήρια στην Ελλάδα, ωστόσο ο ανταγωνισμός κρίνεται τοπικός, επομένως το επίπεδο συγκέντρωσης ενδέχεται να διαφέρει ανά περιοχή και θα πρέπει να εξεταστεί ενδελεχώς. 

Η χαρτογράφηση της ΕΑ κάλυψε την αμόλυβδη βενζίνη 95 οκτανίων, το πετρέλαιο κίνησης και το πετρέλαιο θέρμανσης και εξέτασε τη μετακύλιση τιμών (pass through) στην αλυσίδα παραγωγής και διανομής πετρελαιοειδών προϊόντων στην ελληνική αγορά εντός της Αττικής. «Συγκεκριμένα, εξετάστηκε κυρίως το φαινόμενο της ασυμμετρικής προσαρμογής των τιμών των καυσίμων σε μεταβολές του κόστους κτήσης προϊόντος μεταξύ των τριών σταδίων παραγωγής και διανομής (αναφερόμενο και ως φαινόμενο της «ρουκέτας και του φτερού» ή «Rockets & Feathers)».

Δηλαδή με άλλα λόγια, όταν αυξάνονται οι διεθνείς τιμές αυξάνονται σαν ρουκέτα και οι τιμές στην αντλία, ενώ όταν οι διεθνείς τιμές πέφτουν, οι τιμές λιανικής πέφτουν σαν φτερό… 

Το φαινόμενο απαντάται σε μεγάλο βαθμό στην αγορά των καυσίμων σε ορισμένες χώρες και μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια, όπως: 

• Η υψηλότερη τιμή λιανικής ως σημείο εστίασης (focal point) για τα πρατήρια.
• Πιθανές καθυστερήσεις στην ενσωμάτωση των χαμηλών τιμών στην προμήθεια καυσίμων, κυρίως λόγω περιορισμών στα αποθέματα.
• Η ύπαρξη ασυμμετρίας στην πληροφόρηση των καταναλωτών για την εξέλιξη και τις διακυμάνσεις των τιμών.
• Το κόστος αναζήτησης από την πλευρά των καταναλωτών: η αύξηση των τιμών εξαιτίας μιας αύξησης του κόστους, θα οδηγήσει τους καταναλωτές να αυξήσουν την αναζήτηση για την εύρεση χαμηλότερης τιμής μειώνοντας τα περιθώρια κέρδους και τη διασπορά των τιμών. Από την άλλη πλευρά, όταν το κόστος και οι τιμές μειώνονται, οι καταναλωτές τείνουν να μειώνουν την αναζήτηση οδηγώντας σε υψηλότερα περιθώρια κέρδους και μεγαλύτερη διασπορά τιμών.
• Ανάλογα με την αποθηκευτική δυνατότητα, υπάρχει κίνητρο υψηλότερων τιμών όταν οι διεθνείς τιμές είναι χαμηλά. Αντίθετα, σε περιόδους υψηλών διεθνών τιμών οι τιμές λιανικής προσαρμόζονται αυτόματα προς τα πάνω, καθώς η αποθήκευση δε συμφέρει.
• Περιοχές με τοπικά ισχυρούς λιανοπωλητές είναι πιο πιθανό να έχουν αργή πτώση τιμών.
• Η πιθανή ύπαρξη καρτέλ μεταξύ λιανοπωλητών.
• Η σιωπηρή συμπαιγνία (tacit collusion) μεταξύ λιανοπωλητών ή εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε άλλο στάδιο της αλυσίδας αξίας. 

Στο πλαίσιο της μελέτης χαρτογράφησης, θα εξεταστεί η ύπαρξη ενός ή περισσότερων εκ των παραπάνω αιτιών ύπαρξης ασυμμετρικής προσαρμογής των τιμών των καυσίμων.  Με βάση τη σχετική βιβλιογραφία, η ολιγοπωλιακή φύση της εκάστοτε τοπικής σχετικής αγοράς, ενεργοποιούν την εμφάνιση ασυμμετρίας των τιμών.  Το εύρημα αυτό εγείρει ερωτηματικά σχετικά με την ύπαρξη ολιγοπωλιακών/πιθανών αντι-ανταγωνιστικών συμπεριφορών από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις αγορές αυτές. 

Πρώιμα ευρήματα

Από τα μέχρι σήμερα πολύ πρώιμα ευρήματα της μελέτης – ανέφερε η Επιτροπή Ανταγωνισμού τον περασμένο Ιούνιο – υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις για την ύπαρξη του φαινομένου ασυμμετρικής προσαρμογής στις τιμές στην ελληνική αγορά στο στάδιο της λιανικής εμπορίας (πρατήρια υγρών καυσίμων), καθώς σύμφωνα με προκαταρκτική ανάλυση των δημοσιευμένων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εβδομαδιαίων τιμών των καυσίμων (Oil Bulletin) επιβεβαιώνεται η ύπαρξη ασυμμετρίας στη μετακύλιση των τιμών των καυσίμων στην Ελλάδα, η οποία οδηγεί σε απώλεια μέρους του πλεονάσματος του καταναλωτή, καθώς ο καταναλωτής πληρώνει παραπάνω από το ποσό που πραγματικά θα πλήρωνε απουσία του εν λόγω φαινομένου.

Πρόσφατα ο Πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Ιωάννης Λιανός, μιλώντας στην ΕΡΤ και την εκπομπή “Συνδέσεις“ αναφέρθηκε στο θέμα, λέγοντας πως τα αποτελέσματα της χαρτογράφησης στην αγορά πετρελαιοειδών «έδειξαν ότι υπήρχαν διάφορα ζητήματα, διάφορα θέματα ενδεχομένως στρεβλώσεων ανταγωνισμού και συνεπώς γι αυτό το λόγο η Επιτροπή ξεκίνησε κανονιστική έρευνα, η οποία είναι μια ιδιαίτερα παρεμβατική ενέργεια της Επιτροπής Ανταγωνισμού στον συγκεκριμένο κλάδο».

Η χαρτογράφηση έχει δείξει ότι υπάρχει ασυμμετρία και στα τρία στάδια της αλυσίδας, διευκρίνησε ο κ. Λιανός. «Περισσότερο στη λιανική θα έλεγα. Αυτά τα αποτελέσματα βέβαια πρέπει να επιβεβαιωθούν. Σε ποιον οφείλεται είναι κάτι το οποίο θα διερευνήσει συγκεκριμένη κανονιστική έρευνα. Γι αυτό το λόγο κιόλας προχωρήσαμε στη συγκεκριμένη έναρξη της κανονιστικής, η οποία μας δίνει και τις δυνατότητες να επιβάλουμε και μέτρα, εφόσον χρειάζεται».

Οι τιμές ανεβαίνουν παγκοσμίως στο συγκεκριμένο κλάδο, όπως επίσης και τα περιθώρια κέρδους των διυλιστηρίων δεν έχουν ανέβει μόνο στην Ελλάδα. Έχουν ανέβει πανευρωπαϊκά, εξήγησε ο κ. Λιανός. «Αυτό το οποίο κοιτάμε εμείς είναι αν σε ένα σημείο οι αυξήσεις οι οποίες γίνονται, περνάνε πάρα πολύ πιο γρήγορα, ενώ οι μειώσεις των τιμών περνάνε πολύ πιο αργά στον τελικό καταναλωτή. Όταν ανεβαίνουν οι τιμές ανεβαίνουν σαν πύραυλος και όταν πέφτουν οι τιμές πέφτουν σαν φτερό. Δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Είναι κάτι το οποίο ισχύει και σε άλλες αγορές. Όχι σε όλες βέβαια. Αυτό το οποίο κοιτάμε αυτή τη στιγμή είναι την έκταση του φαινομένου στην Ελλάδα. Και αν αυτό το φαινόμενο οφείλεται σε στρεβλώσεις του ανταγωνισμού ή σε άλλους παράγοντες που μπορεί να αφορούν τη ζήτηση παρά την προσφορά. Άρα λοιπόν, είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να διαλευκάνουμε μέσω αυτής της συγκεκριμένης κανονιστικής έρευνας».

«Θα υπάρξει δημόσια διαβούλευση όπου θα συμμετάσχουν και οι εταιρείες για να μας αναφέρουν τις δικές τους απόψεις. Θα υπάρξει μια δεύτερη περίοδος στην οποία θα καταλήξουμε σε μέτρα και μια δεύτερη δημόσια διαβούλευση και στο τέλος θα ολοκληρωθεί με τις αποφάσεις της Επιτροπής. Είναι σίγουρα μια διαδικασία που θα πάρει κάποιους μήνες, αλλά θεωρώ ότι συγχρόνως, όπως ανέφερα, υπάρχει αυτεπάγγελτη έρευνα, η οποία συνεχίζεται».