Η πανδημία μαζί με την καθημερινότητά μας άλλαξε και το λεξιλόγιο.

Το 2019, «Eurovision», «Power of Love» και «Ευρωεκλογές» ήταν τρεις από τις πέντε ταχύτερα αυξανόμενες αναζητήσεις στα ελληνικά στο Google. Τα τοπ δύο διάσημα πρόσωπα για τα οποία έψαξαν οι άνθρωποι στην Ελλάδα ήταν ο Στέφανος Τσιτσιπάς και ο Sin Boy. Το 2020, η εικόνα είναι αρκετά διαφορετική. Στη θέση που ήταν πέρυσι ένας κορυφαίος παίκτης τένις και ένας δημοφιλής ράπερ, φέτος είναι ένας επιστήμονας και ένας πολιτικός – ο Σωτήρης Τσιόδρας και ο Νίκος Χαρδαλιάς. Οι κορυφαίες αυξανόμενες αναζητήσεις το 2020 ήταν «eclass», «κρούσματα» και «κορωνοϊός». «Πού είναι υποχρεωτική η μάσκα;», «Πού εντοπίζονται σήμερα κρούσματα;», «Πού στέλνω μήνυμα για μετακίνηση;». Αυτές ήταν από τις πιο επικρατέστερες ερωτήσεις που έθεσε ο ελληνόφωνος κόσμος στο Google κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς κατά την οποία οι αλλαγές ήταν καταιγιστικές και κάθε μέρα γεννούσε νέες απορίες.

Το 2020 κληθήκαμε όλοι να χρησιμοποιήσουμε, στην αρχή για πρώτη φορά και μετά για αμέτρητες, λέξεις που είτε δεν είχαμε πει πριν ή αρθρώναμε σπάνια. Πολλοί ερωτηθέντες λένε στην «Κ» πως η λέξη που είπαν τις περισσότερες φορές αυτή τη χρονιά ήταν «κορωνοϊός», ή αλλιώς «COVID». Για άλλους οι επιλογές ήταν «καραντίνα», «lockdown», «κοινωνική αποστασιοποίηση» και «social distancing», «πανδημία», «υποκείμενα νοσήματα» και «είσαι σε mute» – αναφορά σε όλες τις διαδικτυακές επαγγελματικές συναντήσεις που κάποιος συνάδελφος είχε ξεχάσει να ανοίξει το μικρόφωνό του.
Οι λέξεις, φυσικά, έχουν σημασία. Μεταφέρουν νόημα, μόλις ειπωθούν γίνονται σώμα, και δημιουργούν συνείδηση. Τόσο οι επιλογές των παραπάνω όσο και τα στοιχεία που δημοσίευσε η Google αντικατοπτρίζουν επιτυχώς τα θέματα που απασχόλησαν τον κόσμο στη συντριπτική πλειονότητά του το 2020, και που τον απασχολούν ακόμα, αλλά και το πώς άλλαξε η καθημερινότητά μας και μαζί με αυτήν το λεξιλόγιο. «Οι λέξεις έχουν δύναμη», λέει στην «Κ» ο ψυχολόγος κ. Νικόλας-Αλέξης Σάπκαρης. «Προβάλλουμε στις λέξεις συναισθήματα, συγκινήσεις, τον ενδόμυχο φόβο μας», τονίζει η κ. Αννα Λάζου, επίκουρη καθηγήτρια Φιλοσοφικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η ίδια τονίζει πως όροι που έχουν αρνητική χροιά, όπως παραδείγματος χάριν η «καραντίνα», δεν πρέπει να εγκαθιδρύονται ως συνείδηση. «Η λέξη “καραντίνα” μας τρομάζει, πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να έχει και θετικό πρόσημο, να φανεί ότι είναι ένα μέσο και όχι ο σκοπός», τονίζει, σημειώνοντας πως αυτοί οι «βαρύγδουποι όροι» έχουν σκοπό να προστατεύσουν, αλλά πολλές φορές ο τρόπος που μεταφέρονται κάποιες έννοιες στον δημόσιο λόγο γίνεται με «έναν υπερβάλλοντα φόβο». «Οταν μιλάμε σε παιδιά ή σε ευάλωτους πληθυσμούς, είναι καλό να μην τους τρομάζουμε υπερβολικά με τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τις λέξεις, οι ίδιες οι λέξεις δημιουργούν ένα δίκτυο μέσα στο οποίο μπορεί να αισθανθούμε εγκλωβισμένοι», συμπληρώνει. Παρ’ όλα αυτά, η ίδια θεωρεί πως είναι καλό ότι στην καθημερινότητά μας έχουν μπει και ιατρικοί όροι. «Είναι απαραίτητο να πάρουμε την πληροφόρηση, μαθαίνουμε παραδείγματος χάριν για τη χρήση του εμβολίου, είναι σαν εκ νέου αλφαβητισμός», προσθέτει.

Συναισθήματα

Ο κ. Σάπκαρης αναφέρει πως οι λέξεις, οι σκέψεις και τα συναισθήματα είναι αλληλένδετα. «Το πώς σκεφτόμαστε επηρεάζει άμεσα τα συναισθήματά μας, και τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας», λέει. Ο ελληνικός λαός, συμπληρώνει, είναι αρκετά προληπτικός και συναισθηματικός, κι όπως πολλές φορές κάποιος βαριά άρρωστος μπορεί να περνάει μια ασθένεια κεκλεισμένων θυρών, μη αναφερόμενος στην ονομασία της, έτσι και νοσούντες με κορωνοϊό πολλές φορές δεν μιλούσαν για τη διάγνωσή τους, ή έστω όχι με τον όρο του ιού. «Δεν θέλουν οι ίδιοι να το αποδεχθούν, διακατέχονται από μεγάλη ανασφάλεια και φοβούνται πάρα πολύ την κριτική της κοινωνίας», τονίζει.

Σε κάποιες περιπτώσεις, το να χρησιμοποιούμε όρους στα αγγλικά έναντι των ελληνικών, όπως στην περίπτωση του «lockdown» και του «εγκλεισμού», δημιουργεί μία συναισθηματική απόφαση. «Δεν μπορούμε να καταλάβουμε εντελώς την επίδρασή του», σημειώνει, όταν ο όρος είναι στα αγγλικά. Και σε άλλες περιπτώσεις, οι λέξεις αποτυπώνουν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. «Οψόμεθα» ήταν η λέξη που μία ερωτηθείσα από την «Κ» δήλωσε πως χρησιμοποίησε περισσότερο το 2020, μία χρονιά που κατέστησε τη βεβαιότητα για οτιδήποτε αδύνατη.

Ηλιάνα Μάγρα

Πηγή: kathimerini.gr