Στο 4 χλμ. δυτικά της σημερινής κωμόπολης Κατοχή, στη βόρεια όχθη του ποταμού Αχελώου πάνω σε ένα λόφο κατάφυτο με υπερ αιωνόβιες βελανιδιές στέκει αγέρωχη η αρχαία πόλη των Οινιαδών.

Μυθολογικά και ονοματολογικά στοιχεία

Αν και το όνομά της υποδηλώνει τόπο ή περιοχή παραγωγής οίνου, ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ανάγεται στο μυθικό βασιλιά της Καλυδώνας, Οινέα και την δράση του Αλκμαίων.

Σύμφωνα με τον μύθο κατά την άφιξη στον απέραντο βαλτότοπο και θαλασσότοπο τότε των Οινιαδών, επιδιώκοντας να εξαγνιστεί και να απαλλαγεί από τις Ερινύες που τον καταδίωκαν, ο μητροκτόνος Αλκμαίων με την βοήθεια του Βασιλιά της Αιτωλικής πόλης Καλυδώνας Οινέα εγκαταστάθηκε στον τόπο αυτό που είχε σχηματιστεί από τις προσχώσεις του Αχελώου και δεν υπήρχε όταν είχε διαπράξει το ανοσιούργημα του. Όπως ακριβώς τον συμβούλευσε με χρησμό το μαντείο των Δελφών.

Ο Οινέας που ήταν ο άνθρωπος που ο θεός Διόνυσος δώρισε και εμπιστεύτηκε το ιερό «κλήμα» παρακάλεσε τον Αλκμαίωνα να υποτάξει το μέρος και να το αποσπάσει από τους τότε κατοίκους του για λογαριασμό του, δίνοντας παράλληλα το όνομα του Οινέα και το θεόσταλτο δώρο του στην πόλη και τον τόπο που έμελλε να καλλιεργήσει από τους πρώτους την άμπελο που μέχρι και σήμερα είναι αυτοφυή στον απέραντο κάμπο της. Ενώ ο Στράβων μας πληροφορεί ότι το παλιότερο όνομα της περιοχής ήταν Ερύσιχη.

Η πόλη από τον μεσαίωνα και ύστερα καλείται από τους κατοίκους των Οινιαδών και από πλήθος περιηγητών που περπάτησαν τα μέρη αυτά και ως «Τρίκαρδος» ή «Τρικαρδόκαστρο», όνομα που προέρχεται πιθανώς από κάποιο μυθικό βασιλιά ή συμβολίζει κάποιο γεωμορφολογικό γνώρισμα.

Ιστορικά στοιχεία και αρχαιολογικά ευρήματα

Οι Οινιάδες ήταν αρχαία πόλη της Ακαρνανίας που ιδρύθηκε περί τον 5ο αιώνα π.χ. κοντά στις εκβολές του Αχελώου, ως αποικία των Κορινθίων. Υπήρξε η δεύτερη σε μέγεθος και σπουδαιότητα πόλη των Ακαρνάνων μετά τη Στράτο και ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της «Εσπέρας» Ελλάδος».

Η πόλη κτισμένη κοντά στις εκβολές του Αχελώου κατείχε στρατηγική θέση από την οποία ελεγχόταν τόσο η είσοδος προς τον Πατραϊκό κόλπο όσο και η θαλάσσια αρτηρία μεταξύ της Ακαρνανίας και των νησιών Λευκάδας, Ιθάκης και Κεφαλλονιάς από την οποία διέρχονταν το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου από την Ελλάδα προς την Ιταλία και τις άλλες χώρες της Εσπερίας.

Η θέση της δικαιολογεί την ισχυρή οχύρωση που διέθετε η σπουδαία πόλη και η οποία είναι ακόμη φανερή από τα κυκλώπεια τείχη της που είναι κτισμένα σε όλο το μήκος τους κατά το πολυγωνικό σύστημα, τις σειρές των πύργων κτισμένων κατά το πολυγωνικό και το ψευδοϊσόδομο τραπεζιόσχημο σύστημα που εναλλάσσονται και διαθέτουν ακόμη πολλαπλές γωνιώσεις, των οχυρών πυλών και πυλίδων διαφορετικών τύπων, την οχυρή ακρόπολη στο νότιο ανατολικό μέρος του λόφου, την ακρόπολη του λιμανιού και των λοιπών αμυντικών κτισμάτων που συναντώνται κατά μήκος όλης της έκτασης του ομώνυμου λόφου και αποτελούν θαυμάσια δείγματα της ακαρνανικής οχυρωματικής τέχνης.

Εντός της οχύρωσης και κάτω από τη σκιά των Βελανιδιών που προσδίδουν μια ιερότητα στο μέρος, είναι σήμερα ορατά τα δημόσια κτίρια της αγοράς, το βουλευτήριο, η στοά, οικοδομήματα οίκων, ο ναός, το Ηρώο, το λεγόμενο «Οικοδόμημα στο λόφο», το λουτρό του τέλους της ελληνιστικής περιόδου καθώς επίσης και το θέατρο.

Το αρχαίο Θέατρο της πόλης λαξευμένο σε γκρίζο τοπικό ασβεστόλιθο με περίοπτη θέα προς τον κάμπο των Οινιαδών και το Ιόνιο σώζεται σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση και ήδη από τη δεκαετία του 80’ κατά τους θερινούς μήνες φιλοξενεί το ομώνυμο φεστιβάλ θεάτρου που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες και είναι ευρέως γνωστό.

Ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η πόλη διέθετε τρία λιμάνια. Όλα τα λιμάνια ήταν λιμναία κι όχι ποτάμια. Τα δύο εξ αυτών εξυπηρετούσαν εμπορικούς σκοπούς και το τρίτο πολεμικούς, ναυπηγήσεις και επισκευές. Στο τρίτο αυτό λιμάνι δεσπόζει ακόμη και σήμερα το καλύτερα σωζόμενο νεώριο του αρχαίου κόσμου, λαξευμένο στο βράχο, ένα απαράμιλλης σπουδαιότητας μνημείο που αποτελούσε το ναύσταθμο των Οινιαδών και συνιστά ένα από τα επιβλητικότερα και πιο καλοδιατηρημένα κτίσματα αυτού του είδους.

Κλείνοντας για τους λάτρεις του μυστηρίου και της περιπέτειας, στις αρχαίες Οινιάδες εντοπίζονται μεγάλες τρύπες που έχουν μορφή καταβόθρας και ονομάζονται από τους ντόπιους Λάμιες. Πρόκειται για απότομα βραχώδη σπήλαια με μεγάλο άνοιγμα που στο εσωτερικό τους έχουν βαθιά καθαρά νερά και λέγεται ότι επικοινωνούν μέσω υπόγειων ρευμάτων με την θάλασσα.
Ωστόσο δεν συνίσταται η προσέγγιση των εν λόγω σημείων χωρίς κατάλληλο εξοπλισμό, τοπικούς περιηγητές και σχετική άδεια από τις αρχές καθώς είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα.

Εκ του Γραφείου Τύπου Εταιρίας Διάσωσης, Αξιοποίησης και Ανάπτυξης Ιστορικών Ακινήτων και Φυσικών Μνημείων Οινιαδών – «Οινιαδών Ανάπτυξις»