Με νέα του εγκύκλιο, ο γενικός γραμματέας Δασών, Κώστας Αραβώσης παρέχει διευκρινίσεις αναφορικά με την πρόσφατη ρύθμιση για το τεκμήριο κυριότητας του δημοσίου σε δάση, δασικές, χορτολιβαδικές και βραχώδεις εκτάσεις, συγκεκριμένων περιοχών της χώρας και την εφαρμογή της σχετικής εγκυκλίου (ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/115255/6217/2.12.2021).

Προωθείται ρύθμιση για τα εκχερσωμένα για τις παρανόμως εκχερσωμένες δασικές εκτάσεις, που αποδόθηκαν για αγροτική χρήση, προσανατολίζεται την ίδια ώρα το υπουργείο Περιβάλλοντος, καθώς πολλές ιδιοκτησίες είναι στον αέρα και οι αγρότες είναι εξαιρετικά προβληματισμένοι. Η εν λόγω ρύθμιση πρέπει να αναμένεται εντός των επόμενων μηνών, το αργότερο τους πρώτους καλοκαιρινούς μήνες. Στην ρύθμιση θα υπάρχει ειδική μέριμνα για τους παραγωγούς, που συνεχίζουν να καλλιεργούν τις συγκεκριμένες εκτάσεις, με την προοπτική να λάβουν και την ιδιοκτησία τους.

Δεδομένου ότι όλες οι περιοχές της χώρας βρίσκονται υπό κτηματογράφηση και σιγά-σιγά προχωρά η ανάρτηση των στοιχείων και οι αρχικές εγγραφές των δικαιωμάτων. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για την λειτουργία του Κτηματολογίου είναι η κατάρτιση των Δασικών Χαρτών και η σύνταξη του Δασολογίου. Κι ενώ τα πράγματα θεωρητικά θα έπρεπε να είναι απλά, εφαρμόζοντας τα κριτήρια που θέτει η δασική νομοθεσία, παρ’ όλα αυτά το πολύπλοκο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις, οι συνεχείς αντιφατικές ρυθμίσεις και εγκύκλιοι για την κατάρτιση των δασικών χαρτών, η γραφειοκρατία καθώς και οι διάφορες πολιτικές παρεμβάσεις έχουν οδηγήσει σε λαβύρινθο τους Δασικούς Χάρτες που δύσκολα θα ξεπεραστεί. 

Πάνω από 180.000 αντιρρήσεις έχουν υποβληθεί μέχρι σήμερα από τους πολίτες κατά των Δασικών Χαρτών, ενώ το μεγάλο κύμα διαμαρτυρίας από τους κατοίκους της Κρήτης και των νησιών Κυκλάδων, Αιγαίου, Δωδεκανήσου και Ιονίου οδήγησε την κυβέρνηση στην παράταση των αναρτήσεων των Δασικών Χαρτών, που λήγει ανάλογα με την κάθε περιοχή τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο του 2022. Στόχος είναι να γίνουν νέες νομοθετικές ρυθμίσεις που θα επιλύουν τα προβλήματα των δασικών χαρτών.

Επειδή οι απαιτούμενες νομοθετικές ρυθμίσεις (δασωμένοι αγροί, εκχερσωμένες γεωργικές εκτάσεις, τακτοποίηση δασικών αυθαιρέτων) δεν έχουν γίνει ακόμα και οι δασικές υπηρεσίες δεν έχουν προλάβει να διορθώσουν τους χάρτες και να ενσωματώσουν τα πρόδηλα σφάλματα (λάθη της διοίκησης), το Υπουργείο Περιβάλλοντος θα παρατείνει εκ νέου την προθεσμία υποβολής αντιρρήσεων κατά των Δασικών Χαρτών για 60 ημέρες, δηλαδή μέχρι τον ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 2022.

• Τα βασικά προβλήματα στους δασικούς χάρτες:

1. Οι αναρτημένοι Δασικοί Χάρτες αγνόησαν πλήρως πράξεις του ίδιου του Κράτους, με τις οποίες παραχωρούντο νόμιμα ιδιοκτησιακά δικαιώματα παράλληλα με δικαιώματα χρήσεως (αγροτικής, κατά κύριο λόγο, και στη συνέχεια οικιστικής, βιομηχανικής, τουριστικής κ.λπ.) σε πολίτες και τα συμπεριέλαβαν στις δασικές εκτάσεις.
2. Κατέγραψαν τους παλιούς καλλιεργήσιμους αγρούς που εγκαταλείφθηκαν λόγω της αστυφιλίας, ως δασικές εκτάσεις (δασωμένοι αγροί).
3. Κατέγραψαν ως δασικές τις γεωργικές εκτάσεις, που εκχερσώθηκαν χωρίς νόμιμη πράξη της διοίκησης και καλλιεργούνται εδώ και 50 – 70 χρόνια και επιδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
4. Εξαίρεσαν ως «οικιστικές πυκνότητες» τα αυθαίρετα κτίσματα από τους δασικούς χάρτες.
5. Εκτάσεις που καλύπτονται από φρύγανα και ασπάλαθο (κυρίως στα νησιά) χαρακτηρίστηκαν ως δασικές εκτάσεις.
6. Η περιουσίες των πολιτών μπλοκάρονται μέχρι την εξέταση πληθώρας αντιρρήσεων από τις Αρμόδιες Επιτροπές Αντιρρήσεων (ΕΠΕΑ).
7. Το Ελληνικό Δημόσιο διεκδικεί ως ιδιοκτησία του όλες τις δασικές εκτάσεις και υποβάλλει δήλωση ιδιοκτησίας στο Κτηματολόγιο.

• Ζητήματα μέχρι σήμερα που έχουν διευθετηθεί:

1. Φρυγανική βλάστηση: Με την υπ΄ αριθμ. 182363/2395/13-05-2019 απόφαση του ΥΠΕΝ έγινε αποδεκτή η γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών, σύμφωνα με την οποία οι εκτάσεις που καλύπτονται από φρυγανική βλάστηση χαρακτηρίζονται ως χορτολιβαδικές.
2. Βλάστηση με ασπάλαθο: Με την υπ΄ αριθμ. 35724/2004/16-04-2021 απόφαση του ΥΠΕΝ έγινε αποδεκτή η γνωμοδότηση του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών, βάσει της οποίας οι εκτάσεις που καλύπτονται από φρυγανική βλάστηση και ασπάλαθο, χωρίς την παρουσία άλλων ειδών δασικής βλάστησης, χαρακτηρίζονται ως χορτολιβαδικές. Έτσι, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, στις περιπτώσεις που στις αεροφωτογραφίες του 1945 ή του 1960 φέρουν αγροτική μορφή τότε διατηρούν τον αγροτικό τους χαρακτήρα. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά σε πολλές περιοχές της χώρας, κυρίως όμως την Κρήτη, τα Δωδεκάνησα, τις Κυκλάδες, το Βόρειο Αιγαίο και τη Μάνη, μια και μεγάλο ποσοστό αυτών των περιοχών χαρακτηρίστηκε ως δασικό λόγω ασπαλάθων.
3. Καθορίστηκαν οι εκτάσεις, που έχουν απολέσει τον δασικό τους χαρακτήρα με πράξεις της διοίκησης: Με την Υπουργική Απόφαση (Αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/64663/2956/3.7.2020 του Υπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας – ΦΕΚ Β΄2773/8.7.2020) αποχαρακτηρίζονται εκτάσεις που έχουν δοθεί από αναδασμό, διανομή, με νόμιμες οικοδομικές άδειες κλπ αποφάσεις.
4. Αποφάσεις 1364 και 1365/2021 του Συμβουλίου της Επικρατείας: Με τις αποφάσεις αυτές κρίθηκε ως συνταγματικό το άρθρο 48 του ν. 4685/2020, σύμφωνα με το οποίο οι δασικοί χάρτες καταρτίζονται όχι μόνο βάσει αεροφωτογραφιών, που απεικονίζουν διαχρονικά τη δασική βλάστηση κάθε περιοχής, αλλά και βάσει διοικητικών πράξεων, οι οποίες καθόριζαν άλλες χρήσεις για ορισμένες εκτάσεις κατά το παρελθόν, ιδίως, μάλιστα, προ του Συντάγματος του 1975.

Με την εγκύκλιο ΔΠΔ/7886/411/23.02.2022 του ΥΠΕΝ διευκρινίζεται:

Α) ούτι το Ελληνικό Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε δάση, δασικές και χορτολιβαδικές εκτάσεις, που βρίσκονται στις περιοχές του δευτέρου εδαφίου του άρθρου 62 του ν. 998/1979 που αφορά στις περιφέρειες των πρωτοδικείων των Ιονίων Νήσων, της Κρήτης, των Νομών Λέσβου, Σάμου, Χίου και Κυκλάδων, των νήσων Κυθήρων, Αντικυθήρων, της Δωδεκανήσου, πλην των νήσων όπου ισχύει ο κτηματολογικός κανονισμός καθώς και της περιοχής της Μάνης όπως αυτή ορίζεται από διοικητικά όρια των Καλλικρατικών Δήμων Ανατολικής και Δυτικής Μάνης, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες δύο προϋποθέσεις:

α) το Δημόσιο δεν διαθέτει στοιχεία απόδειξης της κυριότητας του, όπως οι ενδεικτικά αναφερόμενες στη διάταξη πράξεις μίσθωσης, παραχώρησης, αξιοποίησης και προστασίας της έκτασης ως δημόσιας και

β) οι διεκδικούντες την έκταση διαθέτουν τίτλους ιδιοκτησίας, οι ίδιοι ή οι δικαιοπάροχοι τους, οι οποίοι έχουν συνταχθεί μέχρι την 1η.7.2001 το αργότερο, έστω και εάν έχουν μεταγραφεί μεταγενέστερα.

Β) Σε περίπτωση που λειτουργεί Κτηματολόγιο και το δικαίωμα της κυριότητας επί των ανωτέρω εκτάσεων έχει καταχωρηθεί υπέρ ιδιωτών ή νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου στα κτηματολογικά βιβλία των οικείων κτηματολογικών γραφείων, το Ελληνικό Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας επ` αυτών και δεν ασκεί τα ένδικα βοηθήματα και τούτο διότι ο έλεγχος των τίτλων κυριότητας των διεκδικούντων επί των εκτάσεων έχει ήδη διενεργηθεί από τα αρμόδια κτηματολογικά γραφεία, ενώ ο χρόνος σύνταξης αυτών προκύπτει από το οικείο κτηματολογικό φύλλο, στο οποίο αναγράφεται ο συμβολαιογραφικός τίτλος, στον οποίο στηρίζεται η εγγραφή.

Γ) Διευκρινίζεται επίσης ότι σε αυτές τις περιοχές ο δασικός χάρτης δεν αποτελεί πράξη απόδειξης της κυριότητας του Δημοσίου, ο οποίος εξετάζει θέματα μορφής και όχι ιδιοκτησίας, ούτε επιτρέπεται εκ μέρους του Ελληνικού Δημοσίου η υποβολή δήλωσης και ένστασης στο Κτηματολόγιο σε αυτές τις περιπτώσεις, χωρίς την επίκληση και προσκόμιση τίτλων ή άλλων επαρκών στοιχείων απόδειξης της κυριότητας.

Εκκρεμούν: Δασωμένοι Αγροί: Σύμφωνα με την προτεινόμενη ρύθμιση του Υπουργείου Περιβάλλοντος, η αγροτική χρήση της κάθε ιδιοκτησίας θα πρέπει να αποδεικνύεται από τις αεροφωτογραφίες του 1945 ή, εφόσον αυτές δεν είναι ευκρινείς, με εκείνες του 1960. Επίσης για να ενισχυθεί η διαπίστωση της αγροτικής χρήσης θα μπορούν οι ιδιοκτήτες να καταθέτουν ως αποδεικτικά στοιχεία και άλλα έγγραφα, όπως συμβόλαια, μισθωτήρια κλπ.

Για αυτές τις εκτάσεις που θα αποδεικνύεται η αγροτική χρήση στο παρελθόν, αλλά σήμερα καλύπτονται από δασική βλάστηση θα μπορούν πλέον να αποχαρακτηρίζονται. Ωστόσο, η επιτρεπόμενη χρήση τους θα συναρτάται από το είδος της βλάστησης που έχει σήμερα.

α) Εάν στους αναρτημένους Δασικούς Χάρτες η έκταση εμφανίζεται ως δάσος, θα επιτρέπεται στο μέλλον μόνο η γεωργική της χρήση.

α) Εάν στους αναρτημένους Δασικούς Χάρτες η έκταση εμφανίζεται ως δασική τότε αυτή θα εξαιρείται της δασικής νομοθεσίας και ο ιδιοκτήτης της θα μπορεί να τη χρησιμοποιήσει ακόμη και για δόμηση, σύμφωνα με τους ισχύοντες πολεοδομικούς κανόνες της περιοχής.

Επίσης Εκχερσωμένες εκτάσεις: Δηλαδή εκτάσεις που καλλιεργούνται χωρίς να διαθέτουν τίτλους ή διοικητικές πράξεις παραχώρησης.

Ο σχεδιασμός του υπουργείου Περιβάλλοντος για τις εκχερσωμένες εκτάσεις προβλέπει την απόδοση της έκτασης μόνο για αγροτική χρήση με δύο προϋποθέσεις:

α) την καταβολή χρηματικού αντιτίμου, το οποίο ακόμη δεν έχει προσδιοριστεί και

β) την ύπαρξη τεκμηρίου κυριότητας πριν από το 2000 (για παράδειγμα, γονική παροχή, αποδοχή κληρονομιάς κ.ά.).

Ακόμη Δασικά Αυθαίρετα:

Με την κοινή απόφαση (Αριθμ. οικ. ΥΠΕΝ/ΔΠΔ/68161/3775, ΦΕΚ 3253/22-07-21) που υπέγραψαν οι υφυπουργοί Περιβάλλοντος & Ενέργειας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ορίστηκαν οι όροι και οι προδιαγραφές λειτουργίας της διαδικτυακής πλατφόρμας η οποία θα δέχεται τα αιτήματα των ιδιοκτητών δασικών αυθαιρέτων. Tο Υπουργείο Περιβάλλοντος μέσω αυτής της εφαρμογής που θα λειτουργήσει στο Κτηματολόγιο, θα προχωρήσει στην καταγραφή των αυθαιρέτων, προκειμένου στη συνέχεια να εξετάσει ποια από αυτά θα τακτοποιηθούν και ποια θα είναι προς κατεδάφιση.

Βιργινία Σίμου