«Βάλτου έπος εξόδιον» τιτλοφορείται το πόνημα του εξαίρετου ιστορικού ερευνητή και συγγραφέα Νικολάου Χαρ. Τέλωνα, το οποίο έφτασε στα χέρια μου και αμέσως μαγνήτισε το ενδιαφέρον μου, απορροφώντας με αναγνωστικά σε ένα σαγηνευτικό ταξίδι στην τοπική ιστορία και σε ηρωικά χρόνια και δύσκολες εποχές μέσα από τις σελίδες του.
Ένα ταξίδι στο χρόνο στην περιοχή του Βάλτου, τότε που τίποτα δεν θεωρούνταν δεδομένο και τίποτα δεν ήταν εύκολο. Τότε που η ιερή αυτή γη ποτίζονταν με αίμα ώστε να φυτρώσει, να θεριέψει και να καρπίσει το δέντρο της ελευθερίας. Τότε που απλοί άνθρωποι, κτηνοτρόφοι και βλαχοποιμένες, κλέφτες και αρματολοί, διατηρώντας άσβεστη στην αδούλωτη ψυχή τους την αγάπη για την ελευθερία, πήραν τα άρματα και κέρδισαν αντάμα με τον ιερό σκοπό ως έπαθλο, την αναγνώρισή τους στα κιτάπια της ιστορίας έτσι ώστε ο βίος και οι πράξεις τους να αποτελούν παράδειγμα, ιστορική παρακαταθήκη, αλλά και διδαχή και γνώση.
Η εν λόγω πολύτιμη ιστορική εργασία, προέκυψε ως ένας ακόμη καρπός της ανάγκης του συγγραφέα και του αισθήματος ευθύνης που τον διακατέχει , για την καταγραφή και διατήρηση της ιστορικής μνήμης αυτού του τόπου. Ως ένα μνημόσυνο στους προγόνους αλλά και αποκατάστασης σε κάποιες περιπτώσεις της ιστορικής αλήθειας, έτσι ώστε όλοι και όλα να έχουν τη θέση που τους αρμόζει στην εκτίμηση των ανθρώπων. Απότιση φόρου τιμής με την ευκαιρία του εορτασμού των διακοσίων χρόνων από τον εθνικό ξεσηκωμό, όχι μόνο σε προβεβλημένα πρόσωπα και γεγονότα, αλλά και σε όσους «πολέμησαν γυμνοί και ξυπόλυτοι, τρώγοντας βελανίδια και γρέντζελα» όπως ακριβώς αναφέρει στον πρόλογό του.
Χαρακτηριστικό του βιβλίου η αξιοποίηση πλούσιου αρχειακού υλικού, η επίπονη και εμπεριστατωμένη έρευνα, καθώς και μια διάρθρωση τέτοια που βοηθάει στον μέγιστο βαθμό στην κατανόηση των συνθηκών της εποχής και των καταστάσεων που επικρατούσαν. Χωρισμένο σε τρία μέρη, ξεκινάει να μυεί τον αναγνώστη στις συνθήκες που ζούσαν τότε οι άνθρωποι, σε αυτό το τραχύ ορεινό και δύσκολο θα λέγαμε τοπίο που εκτός των ηθών και των εθίμων είχε λόγο και στην διαμόρφωση χαρακτήρων, στην ανθρωπογεωγραφία και την οργάνωση της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Έναν καμβά της περιοχής στο μυαλό απαραίτητο για να υποδεχτεί τη συνέχεια, που δεν είναι άλλη από την αναφορά στον κλεφταρματολισμό, στην πορεία μέχρι την κήρυξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, στα πρόσωπα και τις εξελίξεις που έπαιξαν ρόλο μικρότερο ή μεγαλύτερο αυτό το διάστημα. Μια παρουσίαση στην οποία χρησιμοποιούνται πλείστες αναφορές από την παράδοση όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τα κλέφτικα τραγούδια, ιστορικά ντοκουμέντα όπως αλληλογραφία ιστορικών προσώπων και αξιωματούχων, οπωσδήποτε βεβαίως μέσα από αναφορές σε ιστορικά έργα και σχετικές εργασίες.
Το τρίτο μέρος είναι ολοκληρωτικά αφιερωμένο στον ιερό αγώνα. Με τον μοναδικό τρόπο που ο συγγραφέας προσεγγίζει πρόσωπα και γεγονότα, περιγραφικά και με καθαρή ματιά βασισμένη πάντα σε ντοκουμέντα και μαρτυρίες. Εδώ ο αναγνώστης δεν θα βρει μόνο τους περισσότερο γνωστούς και τους προβεβλημένους αγωνιστές, θα συναντήσει τους πάντες. Τους καπεταναίους και τους απλούς μαχητές, τους άνδρες και τις γυναίκες, τις μεγάλες και τις μικρότερες μάχες, τον ρόλο που έπαιξαν στα ιστορικά γεγονότα. Όλα τοποθετημένα στο χρονικό πλαίσιο του αγώνα, με γλαφυρή περιγραφή, με αναφορές στην ιδιαίτερη καταγωγή των αγωνιστών βασισμένη σε ιστορικές πηγές και έγγραφα. Η μεγάλη προσφορά του Βάλτου και των Βαλτινών στον αγώνα δοσμένη με γλώσσα απλή, περιγραφική, υπεύθυνη και τεκμηριωμένη. Ένα έπος προορισμένο να εμπνεύσει, να διδάξει, να κάνει περήφανο όποιον ταυτίζεται με την περιοχή και τις ρίζες.
Θα ήταν παράλειψη να μη γίνει αναφορά στο φωτογραφικό υλικό που συνοδεύει την έκδοση, καθώς και των κειμηλίων των αγωνιστών αλλά και των εικαστικών δημιουργιών που συμπεριλαμβάνονται σε αυτή. Προσθέτουν αδιαμφισβήτητα στο όλο εγχείρημα.
Πολύτιμο εργαλείο το εν λόγω έργο στα χέρια μεταγενέστερων ερευνητών, μεγάλη η σημασία του στην ιστορική μνήμη της περιοχής και στην αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας σε πολλές περιπτώσεις, καλύπτει ένα πραγματικά μεγάλο κενό. Προσωπικά νοιώθω τυχερός που είχα την τύχη να το διαβάσω και δεν μπορώ παρά να εκφράσω ευγνωμοσύνη απέναντι στον συγγραφέα για την αναγνωστική απόλαυση, αλλά και για την γνώση που μου προσφέρθηκε μέσα από αυτό, καθότι φιλίστωρ.
Σημειώνεται ότι το βιβλίο κυκλοφορεί εκτός εμπορίου κα εκτός χρηματικής καταβολής χάρη στην ευγενική συμπαράσταση και υλική στήριξη συμπατριωτών του συγγραφέα. Για όποιον ενδιαφέρεται να το προμηθευτεί, μπορεί να επικοινωνήσει με τον Νίκο Τέλωνα στο 6943145123.
Γιάννης Τσιρώνης
