Την Βόνιτσα κοσμεί, έπειτα από αρκετές δεκαετίες, η ιστορική πέτρα του στρατηγού Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη, η οποία έχει τοποθετηθεί στον κεντρικό δρόμο της πόλης (δίπλα από το Γυμνάσιο – Λύκειο Βόνιτσας) και γίνεται αντιληπτή από τον επισκέπτη που καταφθάνει από την Πάλαιρο ή την Λευκάδα και την Ήπειρο.
Στο παρελθόν , επιπροσθέτως και συγκεκριμένα από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και τα μισά της δεκαετίας του 1990 το μνημείο του Γεωργίου Βαρνακιώτη κοσμούσε την παραλία της Βόνιτσας.
Πάνω στην πέτρα έχει τοποθετηθεί ψηφιδωτή εικόνα του Γεωργίου Βαρνακιώτη ,η οποία αποτελεί δωρεά του Θεόδωρου Λιότσου εις μνήμην του Φωταρά και της Σοφίας Λιότσου.
Ευχαριστούμε τον Θεόδωρο Λιότσο για αυτή του την τιμητική δωρεά προς τον Δήμο Ακτίου Βόνιτσας και προς τον ήρωα και στρατηγό Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη. Είναι σημαντικό να αποδίδονται τιμές για τους ήρωες του 1821 με αυτό τον σπουδαίο τρόπο.
Τις επόμενες ημέρες θα ολοκληρωθεί το μνημείο με τοποθέτηση επένδυσης πέτρας στην βάση του και τοποθέτηση στύλου με την ελληνική σημαία .
Το επόμενο διάστημα θα ορισθεί και η ημερομηνία της εκδήλωσης (που είχε αναβληθεί) έτσι ώστε της αρχές Σεπτεμβρίου να πραγματοποιηθεί η γιορτή μνήμης προς τον στρατηγό Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη.
Σύμφωνα με τις ιστορικές μας γνώσεις, ο Γεώργιος Βαρνακιώτης γεννήθηκε το 1780 στο ορεινό χωριό Βάρνακας Ξηρομέρου, ήταν γιος του Νικολού Βαρνακιώτης και γόνος ιστορικής Αρματολικής οικογενείας. Αδέλφια του ήταν ο Γιάννης, χιλίαρχος το 1822, ο οποίος και πέθανε το 1825 από ανίατη ασθένεια και, ο Γιώτης ο οποίος το 1830 ήταν χιλίαρχος και πέθανε το 1839 με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη στη βασιλική Φάλαγγα {ΦΕΚ. 26 /1836, σελ.107}.
Ήταν, κατά τον Α.Π. Κουτσαλέξη «Διαφέροντα τινά ιστορήματα, εκδ. 1882», παχύς, προκοίλης και ωραίος στην όψη.
Είχε οριστεί το 1815 από τον Αλή Πασά Ιωαννίνων Αρματολός στην επαρχία του Ξηρομέρου. Επιπροσθέτως στην έναρξη της επανάστασης (1821) έλαβε μέρος ως επικεφαλής ικανού στρατιωτικού Σώματος Ξηρομεριτών σε πολλές μάχες όπως στη Βόνιτσα (29-30 Μαΐου 1821), στην απελευθέρωση της Άρτας 17 Νοεμ. 1821 στην Άρτα (16 Νοεμβρίου 1821), στο Μακρυνόρος – Λαγκάδα (12 Φεβρ. 1821 & 18 Ιουνίου 1821), στο Κομπότι (8 Ιουνίου 1821), στην απελευθέρωση του Βραχωρίου (9-11 Ιουνίου 1821), στον Καρβασαρά (9 Ιουνίου 1821), στην Πλάκα Σουλίου (27 Ιουλίου 1821), στο Πέτα της Άρτας (15 Ιουλίου 1821 και 4 Ιουλίου 1822) και θριάμβευσε κυριολεκτικά στον Αετό Ξηρομέρου (9 Αυγούστου 1822), αλλά και στο Λουτράκι Κατούνας (27 Αυγούστου 1822).
Ως Αρματολός Ξηρομέρου υπήρξε μυημένος στην Φιλική Εταιρεία πριν την έναρξη της επανάστασης {Κασομούλη, τ. 1ος, σελ.39}.
Στις 28 Φεβρουαρίου του 1822 ονομάστηκε Στρατηγός με απόφαση της Γερουσίας της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος και τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους ονομάστηκε πάλι Στρατηγός το 1822 από το Εκτελεστικό Σώμα της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος (1/12 Σεπτεμβρίου 1822) μετά από πρόταση των καπεταναίων και χιλίαρχων της περιφέρειας και μάλιστα, δια υπογραφής στο δίπλωμα της προαγωγής του, από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.
Υπέγραψε στις 25 Μαΐου 1821 τη Διακήρυξη της επανάστασης στο Ξηρόμερο, η οποία ευλογήθηκε και συντάχθηκε δια χειρός του φιλικού & Ηγουμένου της Ι.Μ. Ζαμπατίνας, Νικηφόρου Ζαβογιάννη και μοιράστηκε στην επαρχία Βονίτσης & Ξηρομέρου { Εφημ. Ξηρόμερο. φ. 35, σελ. 4 /1992 , Φυσεντζίδου επιστολαί, εκδ.1893 /σελ. 265, ΝΕΑ του Αρχοντοχωρίου , φ. 27/1988, σελ.7}.
Παρατίθεται τη Διακήρυξη που υπογράφεται από τον αρχιστράτηγο της Δυτικής Στερεάς:
«Τιμιώτατοι αδελφοί μου προεστώτες και λοιποί πάντες μεγάλοι και μικροί συμπατριώτες Ξερομερίται, σας ασπάζομαι αδελφικώς.
Σας φανερώνω, ότι έως σήμερον επροσπάθησα καθ’ όλους τους τρόπους, δια να φυλάξω από κάθε ενόχλησιν και κίνδυνον την πατρίδα μας, και δεν άφησα πράγμα, όπου δεν επιχειρίστηκα, καθώς νομίζω να σας είναι γνωστό. Πλην οι εχθροί μας, βιαζόμενοι από την καταστροφήν της τύχης των και από την φυσικήν λύσσαν της προς ημάς κακίας των, απεφάσισαν να ξεθυμάνουν τα πείσματα προς ημάς και να χορτάσουν από το αίμα μας, καταφρονώντας το ετιάτι* μας και την προς αυτούς εμπιστοσύνην μας, καθώς από γράμματα σημερινά, όπου μας έπεσαν εις τα χέρια, εβεβαιώθην, ότι έστειλαν δια πέντε χιλιάδες ασκέρι να έλθη και ημάς να κατακόψη, και τα φαμελιάς μας να σκλαβώσει και το τίποτε μας να διαρπάση. Τούτο το εβεβαιώθην σωστότατα και το χρέος της πίστεως και ο πατριωτισμός δεν με αφίνουν πλέον να το υποφέρω, και απεφάσισα με την χύσιν του αίματός μου να βεβαιώσω την προς τη πατρίδα αγάπην και ελευθερίαν του γένους μας, αγροικήθηκα με όλους τους άλλους Ναχαελίδας,** και όλοι, μεγάλοι και μικροί, προθυμότατοι να χύσουν το αίμα των δια την ελευθερίαν της πατρίδος, αναμένουν το εδικό μας φέρσιμον.
Σας ειδοποιώ λοιπόν, ότι έφθασεν η στιγμή να αποτινάξωμεν τον τόσον βαρύνζυγόν, να λείψετε όλοι σας από τα δυσβάστακτα δοσίματα, από ταις ανυπόφοραις αγγαρείας, από την καταφρόνησιν της τιμής και θρησκείας μας, και από τον επικείμενονκίνδυνον της ζωή μας. Όλη η Τουρκιά κατατρομασμένη και κατατροπωμένη από τα άρματα του γένους μας, ενός ολίγου κλίνουν τον αυχένα προς ημάς, θεία βουλήσει. Δόσατεπίστιν εις τα αδελφικά μου λόγια· και, όσοι πιστεύετε την αγίαν Τριάδα και τον τίμιον Σταυρόν, εις τον οποίον εξαπλώθει ο Ιησούς Χριστός δι’ ημάς, ετοιμασθήτε πάραυτα, όπως ημπορέση καθείς, με άρματα, με μπαρούταις και άλλαις προβλέψεις, και εις την παραμικράνφωνήν, όπου σας κάμω, αμέσως να τρέξετε οι άξιοι και πιστοί, να με ευρήτε, δια να ανταμωθώμεν όλοι και να κάμωμεν, καθώς έκαμαν και κάμουν όλοι οι άλλοι αδελφοί μας, να ελευθερώσωμεν την πατρίδα, να ζήσωμεν εις το εξής πάντη ελεύθεροι, και να τιμηθώμεν παρά Θεού και παρά του γένους όλου.
Δεν πιστεύω, κανένας να αψυχήση τον εαυτόν του, όταν βλέπη εμέ τον ίδιον αρχηγόν σας εις τον κίνδυνον, όπου δια την ιδικήν σας ελευθερίαν αφιερώνω την ζωήν μου εις την θεϊκήν θέλησιν. Μη καταδεχθήτε να μείνετε κατώτεροι των άλλων Ναχαελίδων· ότι τι μένει και δι’ εσάς και δι’ εμέ; Ας αποφασίσωμεν ο καθένας με την ιεράναπόφασιν, ή ελευθερία, ή θάνατον, να βεβαιώση το ελληνικόν όνομά του. η νίκη μας είναι βεβαία· φθάνει μόνον η απόφασίς μας να δείξη την προθυμίαν της φιλογενείας, και σας υπόσχομαι αναμφιβόλως την ελευθερίαν μας.
Ο Μοριάς ελευθερώθη διόλου. Ο Ναύπακτος καταπολεμείται δια ξηράς και θαλάσσης από τα ελληνικά πλοία, και αύριν εξάπαντος παραδίδεται εις την εξουσίαν των αδελφών μας ομογενών. Αι δυο χώραι Μεσολόγγι και Ανατολικόν εκηρύχθησαν ελεύθερα και Τουρκί δεν έμεινε ουδ’ ένας. Ο αρχηγός του Γένους μας πρίγκιψ Υψηλάντης εκυρίευσε την Ανδριανά με το πυρ και την μάχαιραν, και εντός ολίγου εμβαίνει και εις αυτήν την Κωνσταντινούπολιν. Όλα τα άλλα βιλαέτια ελευθερώθησαν από τους εχθρούς και προχωρούν νικηταί και τροπαιούχοι. Και ημείς υποφέρομεν πλέον; πώς είναι δυνατόν να μας ονομάσουν άνδρας και υιούς Ελλήνων; Όχι! Όχι! ή ελευθερία ή θάνατος.
Πανοσιώτατοι καθηγούμενοι και αιδεσιμώτατοι ιερείς, το πρώτον έργον της φιλογενείας σας θέλει είναι η ακατάπαυστος προς Θεόνδέησίς σας και παράκλησις δια την του γένους ελευθερίαν και φύλαξιν και των τυράννων μας καταστροφήν.
Το Αον έτος της Ελευθερίας, 25 μαΐου, Ξηρόμερον.
αδελφός σας
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΡΝΑΚΙΩΤΗΣ».
