Του Θωμά Μπάκα

Αναπληρωτή Καθηγητή Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Διοίκησης της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Στις 21 Νοεμβρίου κάθε χρόνο συμπίπτουν δύο γιορτές. Η μία είναι θρησκευτική και η άλλη είναι γεωργική, αγροτική.

Η θρησκευτική γιορτή είναι τα «Εισόδια της Θεοτόκου», μία από τις κυριότερες και μεγαλύτερες Θεομητορικές εορτές του έτους κατά την οποία η εκκλησία μας γιορτάζει την είσοδο της Παναγίας στο Ναό, όταν οι γονείς την οδήγησαν εκεί και την παρέδωσαν στους ιερείς του.

Η άλλη γιορτή η αγροτική, είναι αυτή που συνδέεται με τη σπορά των γεωργών, η οποία ανάλογα με τον τόπο και τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν κατά την ημέρα αυτή, αλλού είναι στο τέλος της περιόδου και αλλού στη μέση της.

Επειδή ο λαός μας θεωρεί την Παναγία, εκτός των άλλων και προστάτιδα της σοδειάς, γι’ αυτό σύμφωνα με το αρχαίο έθιμο την «Πανσπερμία», εισάγει την ημέρα εκείνη στο ναό, στην εκκλησία, τα «Πολυσπόρια» για να ευλογηθούν. Από αυτό το έθιμο ονομάζεται η γιορτή στις 21 Νοεμβρίου Παναγία η «Πολυσπορίτισσα».

Αν η σπορά είναι στο τέλος, τότε η ονομασία που δίνεται στην Παναγία είναι Παναγία η «Αποσπορίτισσα» και αν είναι στη μέση Παναγία η «Μεσοσπορίτισσα».
Τα «Πολυσπόρια» που βράζουν στα «Εισόδια της Θεοτόκου», είναι η συνέχεια του αρχαιοελληνικού εθίμου «Πανσπερμία», το οποίο σημαίνει όλοι οι σπόροι, δηλαδή πολυσπόρια.

Ο αγροτικός λαός μας που αναμένει να έρθει η χειμερινή περίοδος, συνεχίζει να τηρεί αυτά τα παλιά έθιμα, προκειμένου να έρθει καλή και παραγωγική σπορά.
Σύμφωνα με το έθιμο αυτό τα αγροτικά νοικοκυριά κάνουν μια προσφορά στη γη, ακριβώς αυτή την εποχή που είναι ταυτισμένη με τη σπορά
Η συγκριμένη προσφορά του αγροτικού ανθρώπου είναι ένα είδος αναίμακτης θυσίας και γίνεται προς τη γη, τη βασική πηγή των αγαθών που εξασφαλίζουν την επιβίωσή του.

Στόχος του εθίμου είναι να προσευχηθούν οι αγρότες για να έχουν τα χωράφια τους. το επόμενο χρονικό διάστημα, επαρκείς καρπούς για να ζήσουν, αλλά εκφράζουν και την ευγνωμοσύνη τους για τη μέχρι τώρα σοδειά.

Mε αρκετές παραλλαγές σε ολόκληρη την χώρα φτιάχνονται τα «Πολυσπόρια» την παραμονή ή την ημέρα της γιορτής της Παναγίας της Πολυσπορίτισσας, δηλαδή στα Εισόδεια της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου.
Σαν έθιμο εντοπίζεται κυρίως στην Αιτωλοακαρνανία, αλλά και στην Ήπειρο και την Αχαΐα.
Τα «Πολυσπόρια» ή «Μπόλια», είναι ένα μείγμα από πολλά σπόρια, τα οποία οι νοικοκυρές τα βράζουν σε μια μεγάλη κατσαρόλα ή χύτρα.
Το μείγμα των οσπρίων περιλαμβάνει: Φασόλια, φακές ρεβίθια. καλαμπόκι, σιτάρι, κουκιά, φάβα, ρύζι, και όποια άλλα όσπρια μπορεί ο καθένας να βάλει στην κατσαρόλα προσθέτοντας και λίγη ζάχαρη για καλύτερο βράσιμο.
Σε όλες τις περιοχές που επικρατεί το έθιμο αυτό οι κάτοικοι φτιάχνουν τα «Πολυσπόρια» ή «Μπόλια», τα πηγαίνουν στην εκκλησία, για να ευλογηθούν και μετά τα πηγαίνουν στο σπίτι τους και τα τρώνε, αφού κατά το έθιμο αποτελούν το φαγητό εκείνης την ημέρας, ενώ μερικά από αυτά τα σπέρνουν στα χωράφια τους ή τα μοιράζουν σε συγγενείς και φίλους.
Η συνέχιση και αναβίωση του αυτού του εθίμου αλλά και άλλων δίνει τη δυνατότητα στις παλαιότερες γενιές να συνεχίζουν την παράδοση και στις νεότερες να την ακολουθούν.
Η ευχή μας είναι το έθιμο να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.